- پنجشنبه, 05 اسفند
- 0 دیدگاه
پتوز چشم، که با نامهایی مانند افتادگی پلک یا بلفاروپتوز نیز شناخته میشود، یکی از مشکلات شایع چشمی است که میتواند هم ظاهر فرد و هم عملکرد بینایی او را تحت تاثیر قرار دهد. در این وضعیت، پلک بالایی به دلایل مختلفی مانند ضعف عضلهای که مسئول بالا نگه داشتن پلک است، آسیبهای عصبی و یا حتی بهطور مادرزادی، پایینتر از حالت طبیعی قرار میگیرد. گاهی این افتادگی پلک به حدی است که دید فرد را به صورت جزئی یا کامل محدود میکند. پتوز ممکن است فقط در یک چشم دیده شود یا هر دو چشم را درگیر کند و شدت آن در هر فرد متفاوت است. شناخت دقیق این عارضه، علل ایجاد آن و راههای درمان، میتوانند به حفظ سلامت بینایی و بهبود کیفیت زندگی افراد کمک زیادی کنند. پرفسور محمد طاهر رجبی، فوق تخصص جراح پلاستیک چشم و صورت، از بهترین گزینهها برای بررسی علائم و تشخیص این بیماری به شمار میروند. اگر شما هم به دنبال راهی برای رهایی از این عارضه هستید، تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
پتوز چشم به حالتی گفته میشود که در آن پلک بالایی دچار افتادگی شده و شکاف طبیعی بین پلکها را کاهش میدهد. این افتادگی میتواند خفیف باشد و فقط لبه پلک را تا بالای مردمک برساند و یا در موارد شدیدتر، مردمک را کاملا بپوشاند و باعث کاهش یا حتی انسداد کامل میدان دید شود. این عارضه گاهی همراه با علائمی مانند پف پلک بالا و افتادگی ابرو دیده میشود. علتهای بروز پتوز میتوانند بسیار متنوع باشند. از مشکلات مادرزادی و روند طبیعی پیری گرفته تا آسیبهای عصبی، بیماریهای زمینهای، گلمژه، سردردهای میگرنی و یا حتی جراحیهای قبلی چشم همه میتوانند در بروز این بیماری تاثیرگذار باشند. پتوز مادرزادی شایعترین نوع این بیماری در کودکان است که به دلیل رشد ناقص عضله بالابرنده پلک (لواتور) ایجاد میشود. اگر افتادگی خفیف باشد، مشکل خاصی ایجاد نمیکند و کودک فقط تحت نظر پزشک قرار میگیرد تا درمان شود. پتوز، چه در کودکان و چه در بزرگسالان، قابل درمان است و تشخیص به موقع و درمان مناسب میتوانند از عوارض جدیتر جلوگیری کرده و کیفیت زندگی فرد را به شکل قابلتوجهی بهبود بخشند.

افتادگی پلک مادرزادی (پتوز) از همان بدو تولد قابل مشاهده است. شدت این مشکل میتواند از خفیف تا شدید متغیر باشد؛ در موارد شدید، ممکن است میدان دید کودک بهطور قابلتوجهی محدود شود و در صورت عدم درمان، منجر به مشکلات بینایی جدی مانند تنبلی چشم (آمبلیوپی) گردد. به دلیل احتمال ارتباط این عارضه با بیماریهای عصبی یا سندرومهای خاص، تشخیص زودهنگام توسط چشم پزشک اهمیت ویژهای دارد. در ادامه، مهمترین علائم پتوز یا افتادگی پلک مادرزادی را نام بردهایم:
در مورد پتوز چشم بعد از بوتاکس نیز بیشتر بخوانید.
افتادگی پلک (پتوز) میتواند از نوزادی تا بزرگسالی ظاهر شود. بسته به نوع آن (مادرزادی یا اکتسابی)، دلایل مختلفی برای بروز این عارضه وجود دارند. گاهی پتوز تنها یک علامت ظاهری نیست و میتواند نشانهای از یک بیماری زمینهای جدی باشد که نیاز به بررسی تخصصی دارد. از جمله دلایل بروز پتوز میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
در مورد بلفاریت یا التهاب پلک بیشتر بخوانید.

پتوز چشم یا افتادگی پلک بر اساس زمان بروز و علت ایجاد آن، به دو دستهی کلی مادرزادی و اکتسابی تقسیم میشود. شناخت دقیق نوع پتوز برای انتخاب روش درمان مناسب اهمیت زیادی دارد زیرا علتهای مختلف، روشهای درمان متفاوتی را میطلبند. به صورت کلی انواع پتوز چشم شامل موارد زیر هستند:
این نوع پتوز از بدو تولد وجود دارد و به دلیل رشد ناقص عضلهی لواتور (عضله بالا برنده پلک) اتفاق میافتد. پتوز مادرزادی ممکن است یک طرفه یا دوطرفه باشد و شدت آن از خفیف تا شدید متغیر است. در موارد خفیف، ممکن است کودک فقط ظاهر متفاوتی داشته باشد، اما در موارد شدید، افتادگی پلک جلوی دید را میگیرد و باعث اختلالاتی مثل تنبلی چشم (آمبلیوپی)، آستیگماتیسم یا استرابیسم میشود. اگر کودک برای دید واضح مجبور باشد سر خود را به سمت عقب نگه دارد یا ابروهایش را زیاد بالا ببرد، به احتمال زیاد نیاز به بررسی و درمان دارد. در بسیاری از موارد، جراحی در سنین مناسب میتواند به بهبود ظاهر و بینایی کودک کمک کند.
پتوز اکتسابی نوعی از افتادگی پلک است که بر خلاف نوع مادرزادی، در طول زندگی فرد ایجاد میشود و میتواند ناشی از عوامل مختلفی مثل افزایش سن، آسیبدیدگی، بیماریهای عصبی یا عضلانی، جراحیهای چشم و حتی التهابها و تودههای پلکی باشد. این نوع پتوز میتواند به تدریج و بدون درد ایجاد شود یا به صورت ناگهانی ظاهر گردد و گاهی همراه با علائم جدیتری مانند دوبینی یا تغییر در حرکت چشم باشد. پتوز اکتسابی بسته به منشا ایجاد آن، به زیرگروههایی تقسیم میشود که شناخت نوع دقیق آنها برای انتخاب درمان مناسب اهمیت زیادی دارد. بعضی از این زیرگروهها عبارتاند از:
افتادگی پلک در کودکان، یا همان پتوز مادرزادی، زمانی رخ میدهد که کودک از بدو تولد با پلک افتاده متولد میشود. پتوز مادرزادی گاهی به تنهایی ظاهر میشود، اما گاهی میتواند با مشکلاتی مانند: حرکات غیرعادی چشم، تومورهای پلک، اختلالات عصبی یا بیماریهای عضلانی نیز همراه باشد. یکی از مهمترین نگرانیها در مورد پتوز کودکان، تنبلی چشم (آمبلیوپی) است؛ مشکلی که یا به دلیل مسدود شدن مسیر دید توسط پلک افتاده یا در اثر آستیگماتیسم ناشی از فشار پلک ایجاد میشود. در برخی موارد نیز افتادگی پلک میتواند انحراف چشم را پنهان کند و تشخیص را دشوارتر سازد. به همین دلیل معاینه منظم چشم و پیگیری رشد بینایی در کودکان مبتلا به پتوز اهمیت زیادی دارد.
پتوز در بزرگسالان زمانی رخ میدهد که عضله بالا برنده پلک که وظیفه نگه داشتن پلک بالا را برعهده دارد، دچار کشیدگی یا جدا شدن از بافت پلکی شود. این نوع افتادگی بیشتر به دلیل روند طبیعی افزایش سن یا آسیبهای چشمی بوجود میآید. در بعضی موارد، ممکن است پتوز به عنوان یک عارضه جانبی بعد از جراحیهای چشمی مثل جراحی آب مروارید ظاهر شود. تشخیص دقیق علت پتوز اهمیت زیادی دارد، زیرا نوع درمان بر اساس علت ایجاد آن تعیین میشود. چشم پزشک با انجام معاینه کامل چشم و گاهی با درخواست آزمایشهای مکمل مانند آزمایش خون یا تصویربرداری (مثل امآرآی یا سیتیاسکن) به بررسی دقیق میپردازد. در مواردی که افتادگی پلک عملکرد بینایی را مختل کرده یا ظاهر فرد را بهشدت تحت تاثیر قرار داده باشد، جراحی بهترین گزینه درمانی است. هدف از جراحی، بهبود عملکرد عضله و بازگرداندن پلک به وضعیت طبیعی خود برای افزایش میدان دید و زیبایی چهره است.

برای تشخیص پتوز (افتادگی پلک)، پزشک ابتدا معاینه فیزیکی انجام میدهد و در مورد سابقه پزشکی بیمار، از جمله زمان شروع و میزان تکرار افتادگی پلک، از بیمار سوال میکند. این اطلاعات به پزشک کمک میکنند تا شدت و الگوی بروز علائم را ارزیابی کرده و علتهای احتمالی را شناسایی کند. در ادامه، ممکن است از بیمار خواسته شود آزمایشهایی را برای بررسی عملکرد پلک و ساختارهای چشمی انجام دهد. در صورتی که افتادگی پلک فقط در یک طرف مشاهده شود، تشخیص آن آسانتر است. روشهای رایج تشخیص افتادگی پلک عبارتاند از:
این معاینه به پزشک اجازه میدهد تا با استفاده از یک میکروسکوپ به همراه یک منبع نور با شدت بالا، سطح جلویی چشم (از جمله قرنیه، عنبیه و عدسی) را با دقت بررسی کند. این بررسی برای شناسایی هرگونه آسیب یا اختلال در پلک، سطح چشم یا مجرای اشکی مفید است. در بعضی موارد، برای مشاهده بهتر ساختارهای داخلی، مردمک چشم با قطرههای خاصی گشاد میشود. این کار ممکن است موجب تاری دید موقت و حساسیت به نور شود که بعد از چند ساعت برطرف میشود.
این تست در تشخیص بیماری عصبی عضلانی میاستنی گراویس بسیار موثر است. بیماریای که میتواند موجب ضعف عضلات پلک و در نتیجه پتوز شود. در این روش، دارویی به نام ادروفونیوم (تنسیلون) که موقتا ارتباط بین اعصاب و عضلات را تقویت میکند، بهصورت وریدی تزریق میشود. سپس از بیمار خواسته میشود حرکاتی مانند ایستادن، نشستن یا بالا بردن پلکها را انجام دهد. اگر عملکرد عضلات بهطور محسوسی بهبود یابند، میتوان نتیجه گرفت که افتادگی پلک ناشی از میاستنی گراویس است. این تست در محیطهای بیمارستانی انجام میشود زیرا نیاز به نظارت دقیق پزشک دارد.
این آزمایش برای بررسی وسعت دید فرد و شناسایی هرگونه کاهش بینایی محیطی انجام میشود. در بیماران مبتلا به پتوز شدید، افتادگی پلک میتواند دید فرد را در بخشهای بالایی میدان بینایی محدود کند این تست میتواند به پزشک نشان دهد که پتوز تا چه حد بر بینایی بیمار تاثیر گذاشته و آیا نیاز به مداخله جراحی وجود دارد یا خیر.
در این روش، پزشک با قرار دادن یک خطکش یا ابزار مخصوص، قدرت عضله بالابرنده پلک (levator palpebrae) را میسنجد. در این روش از بیمار خواسته میشود سر خود را پایین نگه دارد و فقط پلک را بالا ببرد تا مشخص شود که عضله تا چه حد میتواند پلک را بالا نگه دارد.

افتادگی پلک یا پتوز چشم، زمانی رخ میدهد که یک یا هر دو پلک بالایی بهطور غیرطبیعی پایین میافتند و میتوانند بر بینایی فرد تاثیر بگذارند. این مشکل میتواند به دلیل عوامل مختلفی از جمله ضعف عضلات پلک، آسیب عصبی یا اختلالات مادرزادی به وجود آید. در صورتی که این اختلال به اندازهای باشد که مانع دید صحیح فرد شود، نیاز به درمان فوری دارد. علاوه بر تاثیر بر بینایی، افتادگی پلک میتواند باعث تغییر در ظاهر صورت و ایجاد مشکلات در راحتی و عملکرد روزمره فرد شود. درمان پتوز چشم بسته به علت، شدت مشکل و وضعیت فرد متغیر است و میتواند شامل روشهای دارویی، جراحی یا درمانهای حمایتی باشد. برخی از رایجترین روشهای درمانی پتوز چشم عبارتاند از:
در بزرگسالان مبتلا به پتوز اکتسابی، قطره چشمی جدیدی به نام اکسی متازولین وجود دارد که برای بعضی از افراد مبتلا به افتادگی پلک موثر است. این دارو عضلهای که مسئول بالا بردن پلک است را هدف قرار میدهد و ممکن است بعد از استفاده پلک کمی بالا رود. البته این دارو فقط در برخی موارد خاص موثر است و برای بیماریهای ناشی از آسیب یا مشکلات عصبی توصیه نمیشود.
در کودکانی که با افتادگی پلک مادرزادی متولد میشوند، انتخاب روش درمان به میزان افتادگی پلک و تاثیر آن بر بینایی بستگی دارد. اگر افتادگی بهگونهای باشد که دید کودک را محدود کند و بخشی از مردمک را بپوشاند، باید در اسرع وقت درمان انجام شود تا از بروز اختلالات بینایی مانند تنبلی چشم جلوگیری شود. در این موارد، درمان در همان سالهای اولیه زندگی آغاز میشود. در موارد خفیفتر که افتادگی پلک، میدان دید را محدود نمیکند، پزشک ممکن است درمان فوری را ضروری نداند و کودک فقط تحت بررسی و معاینه منظم قرار گیرد. بعضی از رایجترین روشهای درمانی افتادگی پلک مادرزادی در کودکان شامل موارد زیر هستند:
جراحی تقویت یا کوتاه کردن عضله لواتور (بالابرنده پلک)
جراحی تعلیق پیشانی (Frontalis suspension)
پوشاندن چشم سالم برای درمان تنبلی چشم
تجویز عینک در صورت وجود عیوب انکساری
استفاده از قطره چشمی آتروپین برای تقویت عملکرد چشم ضعیف
معاینات منظم سالانه برای بررسی وضعیت پلک و بینایی
در بیشتر موارد، جراحی تنها راهکار موثر برای درمان افتادگی پلک (پتوز) محسوب میشود، چه در نوع مادرزادی و چه در نوع اکتسابی آن، جراحی میتواند تا حد زیادی این مشکل را برطرف کند. هدف اصلی جراحی، بازگرداندن پلک به موقعیت طبیعی با اصلاح یا تقویت عضله بالا برنده پلک است. بسته به شدت افتادگی، ممکن است فقط به تنظیم جزئی این عضله نیاز باشد یا در موارد شدیدتر، عضله نیاز به تقویت یا اتصال مجدد به پلک داشته باشد. این عمل تحت بیحسی موضعی و به صورت سرپایی انجام میشود، طوری که بیمار همان روز به خانه بازمیگردد. توجه به مصرف داروها قبل از جراحی بسیار ضروری است. بیمار باید لیستی از تمام داروهای مصرفی خود، از جمله داروهای رقیقکننده خون، ویتامینها و مکملها را در اختیار پزشک قرار دهد تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری شود.

افتادگی پلک یا پتوز، به خصوص در کودکان در صورت شدید بودن یا عدم درمان به موقع، میتواند با عوارض قابل توجهی همراه باشد. وقتی پلک بهگونهای افتاده باشد که جلوی مردمک را بپوشاند یا باعث اختلال در دید شود، سیستم بینایی در حال رشد کودک ممکن است به درستی تکامل نیابد. اصلیترین عوارض افتادگی پلک یا پتوز عبارتاند از:
افتادگی پلک (پتوز) و پف چشم هر دو میتوانند ظاهر چشم را تحت تاثیر قرار دهند، اما از نظر علت، علائم و پیامدها با یکدیگر متفاوتاند. افتادگی پلک حالتی است که در آن پلک بالایی به دلایل عضلانی، عصبی یا مادرزادی پایینتر از حد طبیعی قرار میگیرد و ممکن است میدان دید را کاهش دهد، در حالی که پف چشم معمولا ناشی از تجمع مایعات یا چربی اضافی در اطراف پلکها است و بیشتر جنبهی زیبایی دارد تا اینکه تهدیدکنندهی بینایی محسوب شود. در نهایت پتوز چشم ممکن است نیازمند مداخله فوری باشد، اما پف چشم معمولا اورژانسی محسوب نمیشود و با تغییر سبک زندگی، درمانهای خانگی یا در موارد شدید با جراحی زیبایی (بلفاروپلاستی) درمان میشود.
در مورد بلفاروپلاستی بیشتر بخوانید.
برای درمان پتوز چشم، باید به چشم پزشک متخصص جراحی پلک مراجعه کنید. این پزشکان با دانش دقیق از آناتومی پلک و عضلات حرکتی چشم، میتوانند علت پتوز را به درستی تشخیص داده و بهترین روش درمانی را پیشنهاد دهند. اگر به دنبال یک پزشک حرفهای، دقیق و خوشنام در این حوزه هستید، پروفسور محمد طاهر رجبی بدون شک یکی از چهرههای برجسته و مورد اعتماد در زمینه درمان افتادگی پلک هستند. ایشان با سالها تجربه موفق در جراحیهای ظریف چشمی، مخصوصا درمان پتوز در کودکان و بزرگسالان، توانستهاند رضایت هزاران بیمار را جلب کنند. پروفسور رجبی با بهرهگیری از پیشرفتهترین تجهیزات تشخیصی، مهارت فوقالعاده در جراحی با کمترین عوارض، تسلط کامل بر جراحیهای پیچیده پلک (مخصوصا موارد مادرزادی) و برخوردی دلسوزانه و حرفهای، انتخابی مطمئن برای آن دسته از بیمارانی هستند که به دنبال نتیجهای مطمئن و تجربهای آرامشبخش در مسیر درمان هستند.

افتادگی پلک یا پتوز چشم، اختلالی است که میتواند از کودکی تا بزرگسالی، نه تنها زیبایی چهره بلکه عملکرد بینایی فرد را نیز تحت تاثیر قرار دهد. این عارضه ممکن است به دلایل مادرزادی، عضلانی یا عصبی ایجاد شود و بسته به شدت آن، روشهای درمانی متفاوتی از جمله استفاده از قطره چشمی خاص تا جراحیهای تخصصی برای آن در نظر گرفته میشود. تشخیص صحیح، انتخاب زمان مناسب برای درمان (مخصوصا در کودکان) و انتخاب پزشک متخصص و با تجربه، کلید موفقیت در رفع این مشکل است. اگر به دنبال یک درمان اصولی، دقیق و مطمئن برای پتوز چشم هستید، پروفسور محمد طاهر رجبی گزینهای بیرقیب در این مسیر هستند. دکتر رجبی با سالها تجربه درخشان در درمان افتادگی پلک در کودکان و بزرگسالان، تبحری مثالزدنی در جراحیهای پیچیده و برخوردی صمیمانه و حرفهای، در تمام مسیر درمان همراه شما خواهند بود.
چگونه میتوان از تشدید پتوز در کودکان جلوگیری کرد؟
معاینه سالانه توسط چشم پزشک و درمان به موقع، مخصوصا در موارد خفیف، میتواند از بدتر شدن وضعیت و ایجاد مشکلات دائمی در بینایی و شکل ظاهری چشم جلوگیری کند. اگر افتادگی پلک در مراحل ابتدایی درمان نشود، ممکن است باعث تغییرات دائمی در چشمها شود.
آیا استفاده از قطرههای چشمی برای درمان پتوز دائمی است؟
استفاده از قطرههای چشمی مانند اکسی متازولین ممکن است بهطور موقت به بالا بردن پلک کمک کند، اما این درمان دائمی نیست و نیاز به استفاده مداوم دارد. در صورتی که نیاز به درمان دائمی باشد، جراحی بهترین گزینه است.
آیا جراحی پتوز برای تمامی افراد مناسب است؟
جراحی پتوز ممکن است برای اکثر افراد مناسب باشد، اما بستگی به وضعیت عمومی سلامت بیمار، شدت افتادگی پلک و علت آن دارد. پزشک باید بررسیهای لازم را انجام دهد تا تعیین کند که جراحی برای فرد مناسب است یا خیر.