پتوز چشم یا افتادگی پلک مادرزادی : درباره این عارضه چه می‌دانید!

به افتادگی پلک فوقانی و باریک شدن شکاف پلکی افتادگی پلک یا پتوز گفته می‌شود. پتوز می‌تواند دید طبیعی را محدود یا حتی به طور کامل مسدود کند. علت افتادگی پلک بالا عدم کارکرد خوب عضله پلک بالا است. بیماری افتادگی پلک در صورت خفیف بودن در حد بالای مردمک چشم می‌باشد ولی در موارد شدیدتر افتادگی پلک منجر به پوشاندن قسمتی از مردمک می‌شود که میدان بینایی را کاهش می‌دهد. گاهی این مشکل همراه با پف پلک بالا و یا افتادگی ابرو همراه است و همچنین گاهی افتادگی پلک بعد از بوتاکس رخ می‌دهد. از علت‌های افتادگی پلک می‌توان به نقص مادرزادی، روند عادی پیری، آسیب عصب، مشکل پزشکی مرتبط با بیماری، وجود گل مژه ، سردرد و میگرن، جراحی چشم اشاره کرد.

پتوز مادرزادی یا پتوز دیسمیوژنیک شایع‌ترین پتوز در دوران کودکی است. پتوز به دلیل دیستروفی رشد عضله لواتور است که با فیبروز و کمبود فیبرهای عضلانی مخطط مشخص می‌شود. بیشتر موارد پتوز مادرزادی ایدیوپاتیک است. این شرایط ممکن است با آنیزومتروپی، آستیگماتیسم ، استرابیسم یا آمبلیوپی همراه باشد. میزان آمبلیوپی 20٪ اندازه‌گیری شد که 3٪ آن مربوط به انسداد پتوتیک مردمک چشم بود.

پتوز مادرزادگی اگر خفیف باشد مشکلی در کودک ایجاد نمی‌کند و معمولا در چنین شرایطی کودک باید تحت نظر پزشک باشد. اما در مواردی که افتادگی شدید است، روی مردمک کودک را پوشانده و مشکلات بینایی ایجاد خواهد کرد. گاها کودک برای دیدن مجبور است ابروهای خود را به بالا گرفته و یا سر خود را بالا بگیرند. شایع‌ترین علت این عارضه در کودکان زمانی است که عضله بالابرنده رشد خوبی نداشته باشد. این عضله هنگاهی که در میانسالی ضعیف می‌شود، فرد دچار افتادگی می‌شود. کودکان و بزرگسالان ممکن است پتوز داشته باشند. خوشبختانه این عارضه برای بهبود بینایی و همچنین ظاهر قابل درمان است.

علائم افتادگی پلک چیست؟

علامت اصلی افتادگی پلک این است که یک یا هر دو پلک بالایی افتادگی دارند. در برخی موارد، این می‌تواند بینایی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. با این حال، بسیاری از مردم متوجه می‌شوند که افتادگی پلک به سختی قابل توجه است یا همیشه اتفاق نمی‌افتد. همچنین ممکن است چشمان فرد به شدت خشک یا آبریزش باشد و ممکن است متوجه شوید که صورتتان خسته به نظر می‌رسد.

نواحی اصلی که تحت تأثیر قرار می‌گیرند، اطراف چشم‌ها هستند و ممکن است درد را تجربه کنید، که همچنین می‌تواند باعث خسته به نظر رسیدن فرد شود. برخی از افراد مبتلا به پتوز شدید ممکن است مجبور باشند سر خود را به سمت عقب خم کنند تا همیشه هنگام صحبت کردن، حتی زمانی که یک مکالمه عادی دارند، ببینند. پزشک باید افتادگی مداوم پلک را بررسی کند تا مطمئن شود که هیچ بیماری زمینه‌ای وجود ندارد. این امر به ویژه در صورتی مهم است که متوجه شوید سردردهای میگرنی یا سایر مسائل از اولین باری که متوجه افتادگی شدید ظاهر شده‌اند.

علت افتادگی پلک مادرزادی

افتادگي پلک دلايل مختلفی دارد كه يكی از آنها مادرزادی است. افتادگي پلک مادرزادی در زمان تولد به دلایل زیر ممکن است ظاهر گردد:

• تكامل نيافتن ماهيچه‌های بالا ‌برنده ‌پلک
• بعضی از بيماری‌های خاص
• فلج عصب پلک
• ساير بيماری‌های مادرزادی به صورت يک يا دو طرف

زماني كه كودک به دنيا مي‌آيد به دليل اين ناهنجاری در سر و صورت، عصب صورت يا پلک فلج می‌شود. البته اين فلج عصبی پس از مدتی در بعضی‌ها به حالت عادی برمی‌گردد، ولي در برخی ديگر به صورت دائم باقی خواهد ماند.

پتوز در کودکان

کودکانی که با پتوز متولد می‌شوند، دارای چیزی هستند که به آن پتوز مادرزادی می‌گویند. این می‌تواند ناشی از مشکلات عضله‌ای باشد که پلک را بالا می‌برد (موسوم به عضله بالابر). بارزترین علامت پتوز افتادگی پلک است. علامت دیگر زمانی است که چین‌های پلک بالایی به طور یکنواخت با یکدیگر ردیف نمی‌شوند. کودک مبتلا به پتوز ممکن است سر خود را به عقب برگرداند، چانه خود را بالا بیاورد یا ابروهای خود را بالا ببرد تا بهتر ببیند. با گذشت زمان، این حرکات می‌تواند باعث مشکلات سر و گردن شود. گاهی اوقات، کودکی که با پتوز متولد می‌شود، می‌تواند مشکلات چشمی دیگری نیز داشته باشد. آنها می‌توانند شامل مشکلات حرکتی چشم، بیماری ماهیچه‌های چشم، تومورها (روی پلک یا جاهای دیگر) و سایر مشکلات باشند.

داشتن پتوز کودک را در معرض خطر مشکلات بینایی قرار می‌دهد. اگر پلک کودک به قدری افتادگی داشته باشد که دید را مسدود کند، آمبلیوپی (که "تنبلی چشم" نیز نامیده می‌شود) می‌تواند ایجاد شود. یک چشم بینایی بهتری نسبت به چشم دیگر خواهد داشت. یک کودک مبتلا به پتوز همچنین می‌تواند آستیگماتیسم داشته باشد که در آن تصاویر تار می‌بیند. کودک همچنین ممکن است دچار ناهماهنگی چشم (متقاطع) شود.

پتوز در بزرگسالان

بزرگسالان زمانی که عضله بالابرنده کشیده شده یا از پلک آنها جدا می‌شود، دچار پتوز می‌شوند (به نام پتوز اکتسابی یا چرخشی). این می‌تواند ناشی از افزایش سن یا آسیب چشم باشد. گاهی اوقات پتوز به عنوان یک عارضه جانبی پس از جراحی خاص چشم رخ می‌دهد. به ندرت، بیماری‌ها یا تومورها می‌توانند عضله پلک را تحت تاثیر قرار دهند و باعث پتوز شوند. چشم پزشک علت پتوز را پیدا می‌کند تا درمان را توصیه کند. آنها یک معاینه کامل چشم انجام می‌دهند و همچنین ممکن است از فرد بخواهند که آزمایش خون و آزمایش تصویربرداری انجام دهید. چشم پزشک احتمالاً جراحی را برای کمک به عملکرد بهتر عضله پلک توصیه می‌کند.

افتادگی پلک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک احتمالا یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و از فرد در مورد سابقه پزشکی وی می‌پرسد. هنگامی که توضیح دادید که پلک‌هایتان چند وقت یکبار افتاده است و مدت زمانی که این اتفاق افتاده است، پزشک آزمایش‌هایی را برای یافتن علت انجام می‌دهد. آنها ممکن است یک معاینه لامپ اسلیت را انجام دهند تا پزشک بتواند با کمک نور با شدت بالا، چشم فرد را از نزدیک ببیند. ممکن است چشمان وی برای این معاینه گشاد شده باشد، بنابراین ممکن است کمی ناراحتی چشمی را تجربه کنید.

یکی دیگر از معایناتی که می‌توان برای تشخیص مشکلاتی مانند افتادگی پلک استفاده کرد تست تنسیلون است. پزشک ممکن است دارویی به نام تنسیلون، که به طور کلی به عنوان ادروفونیوم شناخته می‌شود، به یکی از رگ‌های فرد تزریق کند. ممکن است از فرد خواسته شود که پاهای خود را ضربدری و باز کنید یا چند بار بایستید و بنشینید. پزشک فرد را تحت نظر خواهد گرفت تا ببیند آیا تنسیلون قدرت عضلانی وی را بهبود می‌بخشد یا خیر. این به آنها کمک می‌کند تا تشخیص دهند که آیا بیماری به نام میاستنی گراویس باعث افتادگی پلک می‌شود یا خیر.

درمان افتادگی پلک مادرزادی

معاینه کامل چشم با توجه ویژه به سابقه، وضعیت پلک، ارزیابی بینایی،  وضعیت سرانجام می‌شود. آزمایش‌های خاصی مانند آزمایشات رادیوگرافی (اشعه ایکس یا سی‌تی‌اسکن) معمولاً تجویز نمی‌شود. اولین اقدام درمانی معاینه کامل چشم و بررسی میزان دید بیمار می‌باشد. بررسی دید بیماران به ویژه عیوب انکساری و تنبلی چشم به خصوص در کودکان بسیار اهمیت دارد. در صورتی که پلک آن‌قدر پایین باشد که جلوی چشم را بگیرد حتماً باید در هر سنی جراحی شود زیرا ممکن است بینایی فرد را تحت تاثیر قرار دهد ولی اگر مشکل خیلی شدید نباشد، بهتر است تا سن هجده سالگی صبر کرده و سپس جراحی انجام شود.

در اغلب موارد، افتادگی پلک مادرزادی با جراحی درمان می‌شود. در این جراحی حرکت عضله بالا آورنده اصلاح می‌شود.اگر تنبلی چشم هم وجود داشته باشد، ممکن است درمان با قرار دادن پوشش بر روی چشم سالم، استفاده از عینک یا قطره چشم ضروری باشد. تشخیص لزوم انجام جراحی و انتخاب روش مناسب، براساس عوامل زیر صورت می‌گیرد:

• سن کودک
• درگیری یک یا هر دو پلک
• شدت افتادگی پلک
• قدرت عضلات بالا برنده و پایین آورنده پلک
• وضعیت حرکات چشمی

درمان دارویی برای پتوز بزرگسالان

یک قطره چشمی جدید برای برخی از بزرگسالان مبتلا به پتوز اکتسابی وجود دارد. دارو – اکسی متازولین – عضله‌ای را که پلک را بالا می‌برد هدف قرار می‌دهد. در برخی از افراد مبتلا به پتوز اکتسابی، پس از استفاده از قطره، پلک بازتر می‌شود. برای ادامه کار باید هر روز استفاده شود. اکسی متازولین برای انواع خاصی از افتادگی پلک، مانند مواردی که در اثر آسیب یا مشکلات عصبی ایجاد می‌شود، کار نمی‌کند. بنابراین از چشم پزشک خود بپرسید که آیا برای فرد مناسب است یا خیر.

جراحی پتوز بزرگسالان

جراحی پتوز معمولاً به صورت سرپایی انجام می‌شود، به این معنی که می‌توانید همان روز جراحی به خانه بروید. از بی‌حسی موضعی برای بی‌حس کردن چشم و ناحیه اطراف آن استفاده می‌شود. گاهی اوقات، جراح ممکن است فقط نیاز به تنظیم کوچکی در عضله لیفت پلک داشته باشد. برای پتوز شدیدتر، عضله بالابرنده ممکن است نیاز به تقویت و اتصال مجدد به پلک داشته باشد. مانند هر نوع جراحی، ترمیم پتوز خطرات و عوارض احتمالی دارد. چشم پزشک این موارد را با فرد در میان خواهد گذاشت.

قبل از جراحی پلک، حتماً تمام داروهایی را که مصرف می‌کنید به چشم پزشک اطلاع دهید. تمام داروهای تجویزی و بدون نسخه، ویتامین‌ها و مکمل‌ها را شامل شود. برای جراح چشم مهم است که بداند آیا آسپرین (یا داروهای حاوی آسپرین) یا داروهای رقیق کننده خون مصرف می‌کنید یا مشکل خونریزی دارید.

نکته مهم : کودکانی که با افتادگی پلک مادرزادی متوسط یا شدید متولد می‌شوند، باید حتماً درمان شوند، زیرا محدود شدن میدان بینایی و عدم دید مناسب سبب ایجاد تنبلی چشم می‌شود. تمام کودکانی که افتادگی پلک مادرزادی دارند (حتی موارد خفیف) باید هر ساله توسط چشم پزشک معاینه شوند. بدتر شدن افتادگی پلک مادرزادی در طول زمان می‌تواند سبب تغییر شکل چشم به دلیل رشد کودک و بزرگ‌تر شدن چشم‌ها و گاهی مشکل در بینایی شود. این جراحی‌ها در مواردی که افتادگی پلک شدیدتر است نتیجه مطلوب‌تری را به دنبال دارد. به خصوص در افرادی که افتادگی باعث ایجاد مشکل در بینایی شده باشد.

آیا می‌توان از پتوز جلوگیری کرد؟

هیچ راهی برای جلوگیری از افتادگی پلک وجود ندارد. فقط دانستن علائم و معاینه منظم چشم می‌تواند به شما در مبارزه با این اختلال کمک کند. اگر متوجه شدید که فرزندتان دچار افتادگی پلک شده است، فوراً او را نزد پزشک ببرید تا تحت درمان و نظارت قرار گیرد. از آنجایی که پتوز می‌تواند بینایی فرد را تحت تاثیر قرار دهد، باید آن را جدی بگیرید. ممکن است بتوانید با مراجعه فوری به پزشک از بدتر شدن آن جلوگیری کنید.

چشم انداز بلندمدت برای افراد مبتلا به پتوز چیست؟

افتادگی پلک معمولاً برای سلامتی مضر نیست. با این حال، اگر پلک‌های فرد دید وی را مسدود می‌کند، باید تا زمانی که این بیماری درمان نشده است از رانندگی اجتناب کنید. دیدگاه بلند مدت فرد به علت افتادگی پلک بستگی دارد. بیشتر اوقات، این وضعیت فقط یک مسئله زیبایی است. با این حال، از آنجایی که افتادگی پلک گاهی اوقات می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری خطرناک‌تر باشد، همیشه ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.