تومور اربیت چشم چیست و چگونه درمان می‌شود؟

تومور اربیت به هر توموری که در ناحیه اربیت یا همان کاسه چشم قرار دارد، اطلاق می‌شود. اربیت حفره استخوانی در جلوی جمجمه است که چشم را در خود جای‌داده است. حفره یک ساختار پیچیده است که شامل خود چشم همراه با عضلات، اعصاب، عروق خونی و بافت همبند می‌شود. حتی یک تومور کوچک در این فضای کوچک و شلوغ می‌تواند علائم و اثرات عملکردی قابل‌توجهی ایجاد کند. تومورهای بزرگ‌تر می‌توانند باعث برآمدگی چشم به جلو و ایجاد مشکلات جدی بینایی شوند.

تومور اربیت یا تومورهای اربیتال گروهی از تومورهایی هستند که در ناحیه اربیت یا چشم‌ها و منطقه اطراف آن‌ها رشد می‌کنند. این تومورها ممکن است از بافت‌های چشمی، عصبی، عضلانی یا چربی منشأ گرفته و در اندازه‌ها و نوع‌های مختلفی ظاهر شوند.

تومورهای اوربیت گروه بزرگی از ضایعات اولیه (که از حدقه چشم منشأ می‌گیرند)، ثانویه (که از نواحی مجاور به اربیت چشم منشأ می‌گیرند: کره چشم، آدنکس چشم، سینوس‌های پارانازال، نازوفارنکس) و متاستاتیک (که از نواحی دیگر بدن منشأ می‌گیرند) را تشکیل می‌دهند.

تومور اربیت چشم چیست؟

تومور اربیت یا تومور کاسه چشم،  تومور‌هایی هستند که در بافت‌های اطراف چشم و در حفره اربیت چشم ظاهر می‌شوند. اربیت حفره‌ای است که توسط استخوان‌هایی که شامل چشم، ماهیچه‌هایی که آن را حرکت می‌دهند، عصب بینایی، عروق، اعصاب و چربی که فضای موجود را پر می‌کند، تشکیل می‌شود.

تومور اربیت چشم می‌تواند در هر یک از ساختار‌های کاسه چشم منشأ پیدا کند. اکثر آن‌ها تومور‌های خوش خیم هستند که رشد آن‌ها کند است و به ندرت ممکن است بدخیم باشند و به سرعت پیشرفت کنند. علائم شایع تومور اربیت چشم شامل چشم برآمده و بیرون زده (پروپتوز) و در برخی بیماران درد در اطراف چشم و حرکات چشم، دوبینی و از دست دادن بینایی است. درمان این تومورها بسته به علت، محل قرارگیری و وضعیت بیمار متفاوت است.

علائم تومور اوربیت چیست؟

در مواردی، این تومورها ممکن است بدون علامت باشند و بیماران ممکن است علائم خود را به‌آرامی در یک دوره طولانی ایجاد کنند. سایر بیماران شروع بسیار سریع علائم دارند و مکان و ماهیت علائم آنها اغلب سرنخ‌های مهمی برای تعیین خوش‌خیم یا بدخیم بودن مشکل است. بسیاری از بیماران دچار بیرون زدگی چشم (پروپتوز یا اگزوفتالموس) ازکاسه چشمی که حاوی تومور است، می‌شوند. ازآنجایی‌که چشم ممکن است به جلو رانده شود، اغلب به نظر می‌رسد که پلک‌ها در آن جمع شده باشند. برخی از تومورها را می‌توان در معاینه مشاهده یا احساس کرد. برخی از تومورهای اربیت ممکن است باعث کاهش بینایی، دوره‌های گذرا از دست‌دادن بینایی یا دوبینی شوند.

اکثر بیماران مبتلا به تومورهای اربیت چشم متوجه برآمدگی چشم یا پروپتوز می‌شوند. اما معمولاً قبل از اینکه چشم شروع به برآمدگی کند، تغییرات در بینایی، دوبینی یا درد می‌تواند نشانه‌ای از تومور اربیت باشد. عفونت‌هاو التهاب‌ها نیز می‌توانند باعث درد شوند. 

وقتی تومور اربیت بزرگ هستند به‌راحتی قابل تشخیص هستند، اما تشخیص تومورهای کوچک‌تر دشوارتر است، زیرا علائم ممکن است خفیف باشند. همچنین بسیاری از علائم ناشی از تومور اربیت را می‌توان با شرایط دیگر مانند بیماری چشم تیروئید، سایر التهاب‌ها یا عفونت‌ها مشاهده کرد.

علائم شایع تومورهای اربیت چشم:

• تورم چشم: افزایش حجم یک یا هر دو چشم می‌تواند از نشانه‌های اولیه تومور اربیت باشد.
• درد یا فشار در ناحیه اطراف چشم: درد یا فشار مداوم در ناحیه اطراف چشم می‌تواند ناشی از فشار تومور بر روی بافت‌های اطرافی باشد.
• کاهش دید: افزایش اندازه تومور می‌تواند منجر به تحت فشار قرارگیری بصری و کاهش دید شود.
• اختلال در حرکت چشم: تومورهای اربیت ممکن است منجر به محدودیت حرکت چشم‌ها باشند، به خصوص اگر در نزدیکی عصب‌های حرکتی قرار گرفته باشند.
• افزایش اشک‌ریزی: تحریک عصب‌های اطرافی می‌تواند منجر به افزایش تولید اشک و اشک‌ریزی ناشی از تومور شود.
• تغییرات در شکل یا ظاهر چشم: تومورهای اربیت می‌توانند منجر به تغییراتی در شکل و ظاهر چشم شوند، مانند ابریشم چشم یا چشم افتاده.
• بیرون‌زدگی کره چشم (پروپتوز)
• افتادگی پلک
• دوبینی
• قرمزی و تورم

نحوه تشخیص تومورهای اربیت

تشخیص تومورهای اربیت، که می‌تواند تأثیر جدی بر بینایی و کیفیت زندگی بیماران داشته باشد، نیازمند دقت و استفاده از روش‌های متنوع تصویربرداری و بالینی است. در ادامه به بررسی فرآیندها و روش‌های مدرن تشخیص تومورهای اربیت می‌پردازیم.

1. ارزیابی بالینی و تاریخچه پزشکی

اولین مرحله در تشخیص تومورهای اربیت، ارزیابی دقیق بالینی و جمع‌آوری تاریخچه پزشکی بیمار است. پزشک با پرسیدن سوالات دقیق در مورد علائم و نشانه‌های بیمار، مدت زمان بروز این علائم و هر گونه تغییر در وضعیت چشم یا بینایی، شروع به شکل‌دهی تصویر اولیه از وضعیت بیمار می‌کند. بررسی فیزیکی شامل معاینه دقیق چشم و اطراف آن، بررسی حرکات چشم و ارزیابی دید می‌شود.

2. تصویربرداری پزشکی

تصویربرداری پزشکی بخش حیاتی تشخیص تومورهای اربیت است. روش‌های مختلف تصویربرداری شامل:

الف) سی تی اسکن (CT Scan)

سی تی اسکن از طریق ایجاد تصاویر مقطعی از ساختارهای داخلی چشم و اربیت، امکان مشاهده تومور و ارزیابی اندازه و محل دقیق آن را فراهم می‌کند. این روش برای تشخیص تومورهای سخت و کلسیمی مناسب است.

ب) ام آر آی (MRI)

ام آر آی از میدان‌های مغناطیسی برای تولید تصاویر با وضوح بالا از بافت‌های نرم استفاده می‌کند. این روش به خصوص برای مشاهده جزئیات بافت‌های نرم و ارزیابی تومورهای نزدیک به عصب‌های بینایی و ساختارهای اطراف چشم مفید است.

ج) سونوگرافی

سونوگرافی از امواج صوتی برای تولید تصاویر از ساختارهای داخلی چشم استفاده می‌کند. این روش به ویژه برای ارزیابی تومورهای کوچکتر و نزدیک به سطح چشم کاربرد دارد.

3. بیوپسی

در برخی موارد، برای تشخیص دقیق نوع تومور و تعیین خوش‌خیم یا بدخیم بودن آن، نمونه‌برداری از تومور (بیوپسی) ضروری است. بیوپسی معمولاً تحت بی‌حسی موضعی یا عمومی انجام می‌شود و نمونه برداشته شده برای تحلیل پاتولوژیکی به آزمایشگاه ارسال می‌شود.

4. آزمایش‌های خونی

آزمایش‌های خونی می‌توانند در تشخیص برخی از تومورهای خاص مانند لنفوم‌ها که ممکن است نشانه‌های سیستمیک داشته باشند، کمک کنند. این آزمایش‌ها ممکن است شامل شمارش کامل خون (CBC) و تست‌های اختصاصی برای تشخیص مارکرهای توموری باشند.

5. ارزیابی‌های تخصصی

در برخی موارد، ارزیابی‌های تخصصی دیگری مانند آزمون‌های نوروپاتولوژی و الکتروریتنوگرافی (ERG) برای بررسی عملکرد عصب‌های بینایی و شبکیه انجام می‌شود. این آزمون‌ها می‌توانند به تشخیص دقیق‌تر کمک کنند و تأثیر تومور بر عملکرد بینایی را مشخص نمایند.

تشخیص‌های افتراقی

یکی از چالش‌های بزرگ در تشخیص تومورهای اربیت، تمایز آن‌ها از سایر بیماری‌های مشابه است. برخی از این بیماری‌ها عبارتند از:

• سلولیت اربیتال: عفونت بافت‌های اربیت که می‌تواند علائمی مشابه تومور ایجاد کند.
• آبسه‌های اربیتال: تجمع چرک در ناحیه اربیت که ممکن است با تومور اشتباه گرفته شود.
• گلوکوم: افزایش فشار داخلی چشم که می‌تواند منجر به تغییرات در ساختار و عملکرد چشم شود.
• میوزیت‌های اربیتال: التهاب عضلات اربیت که می‌تواند علائم مشابهی با تومور ایجاد کند.

تشخیص تومورهای اربیت نیازمند یک رویکرد چندجانبه است که شامل ارزیابی بالینی دقیق، استفاده از روش‌های متنوع تصویربرداری، بیوپسی و آزمایش‌های خونی می‌شود. با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژیکی در حوزه تصویربرداری و تحلیل داده‌ها، دقت و سرعت تشخیص تومورهای اربیت بهبود یافته است. تشخیص زودهنگام و دقیق این تومورها می‌تواند نقش مهمی در افزایش موفقیت درمان و بهبود کیفیت زندگی بیماران ایفا کند.

مراجعه به پزشک متخصص و پیگیری منظم درمان، کلید موفقیت در مدیریت این بیماری جدی است.

تومور اربیت خوش‌خیم است یا بدخیم؟

علت ایجاد تومور اربیت چیست؟

برخی از تومور اربیت زمانی ایجاد می‌شوند که سرطان در قسمت دیگری از بدن (مانند سرطان سینه، ریه یا پروستات) به اربیت چشم متاستاز می‌دهد (گسترش می‌یابد). ملانوما (سرطان پوست) نیز ممکن است به اربیت چشم گسترش یابد. سایر تومور اربیت اولیه هستند که به دلایل نامشخصی در حفره اربیت ایجاد می‌شوند.

چگونه می‌توان از آن پیشگیری کرد؟

متأسفانه اقدامات پیشگیرانه وجود ندارد. اما با مشاهده علائم ذکر شده در بالا به متخصص مراجعه نمایید. در صورت وجود هر گونه عارضه‌ای، تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند نتیجه خوبی را به دنبال داشته باشد. در برخی مواد این تومورها باید در سنین پایین جراحی شوند تا به سایر قسمت‌ها آسیبی وارد نکند.

درمان‌ها

درمان تومورهای اربیت به نوع، اندازه، محل و گسترش تومور، همچنین وضعیت کلی بیمار بستگی دارد. راهکارهای درمانی مختلفی وجود دارد که می‌توانند به صورت جداگانه یا ترکیبی استفاده شوند:

1. جراحی

الف) برداشتن تومور: در صورتی که تومور قابل جراحی باشد و جراح بتواند بدون آسیب به ساختارهای حیاتی چشم و اربیت، تومور را به طور کامل بردارد، این روش معمولاً انتخاب اول است. جراحی می‌تواند برای تومورهای خوش‌خیم و برخی تومورهای بدخیم که به بافت‌های اطراف تهاجم نکرده‌اند، مناسب باشد.

ب) جراحی اندوسکوپیک: در برخی موارد، جراحی با استفاده از ابزارهای اندوسکوپیک انجام می‌شود که از طریق برش‌های کوچک انجام می‌شود و به جراح امکان می‌دهد تومور را با کمترین آسیب به بافت‌های سالم بردارد.

2. رادیوتراپی

رادیوتراپی یا پرتودرمانی از پرتوهای یونیزه‌کننده برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این روش می‌تواند برای تومورهای بدخیم که جراحی آنها دشوار است یا به عنوان تکمیل‌کننده پس از جراحی برای کاهش خطر عود تومور استفاده شود. انواع مختلف رادیوتراپی شامل:

• رادیوتراپی خارجی: پرتوهای پرانرژی از دستگاهی خارج از بدن به سمت تومور هدایت می‌شوند.
• براکی‌تراپی: مواد پرتوزا مستقیماً درون یا نزدیک تومور قرار داده می‌شوند تا پرتوها به صورت موضعی تومور را نابود کنند.

3. شیمی‌درمانی

شیمی‌درمانی از داروهای قوی برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این روش معمولاً برای تومورهای بدخیم استفاده می‌شود که به سرعت گسترش می‌یابند یا به سایر قسمت‌های بدن متاستاز داده‌اند. شیمی‌درمانی می‌تواند به صورت خوراکی، تزریقی یا تزریق مستقیم به اربیت انجام شود. برخی داروهای رایج شیمی‌درمانی شامل دوکسوروبیسین، سیکلوفسفامید و وینکریستین هستند.

4. درمان هدفمند

درمان‌های هدفمند به سلول‌های سرطانی حمله می‌کنند و کمتر به سلول‌های سالم آسیب می‌زنند. این درمان‌ها بر اساس ویژگی‌های خاص سلول‌های سرطانی، مانند پروتئین‌های غیرطبیعی یا جهش‌های ژنتیکی، طراحی می‌شوند. داروهای هدفمند می‌توانند به صورت خوراکی یا تزریقی استفاده شوند و شامل داروهایی مانند ایماتینیب و ریتوکسیماب هستند.

5. ایمنی‌درمانی

ایمنی‌درمانی از سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این روش می‌تواند شامل استفاده از داروهای ایمنی‌درمانی مانند پمبرولیزوماب یا نیولوماب باشد که سیستم ایمنی را تقویت می‌کنند تا سلول‌های سرطانی را شناسایی و نابود کنند.

6. درمان‌های حمایتی و تسکینی

درمان‌های حمایتی و تسکینی به مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به تومورهای اربیت کمک می‌کنند. این درمان‌ها شامل تسکین درد، مدیریت عوارض جانبی درمان‌های اصلی و ارائه حمایت روان‌شناختی و اجتماعی می‌شود. فیزیوتراپی و کاردرمانی نیز می‌توانند به بازگشت عملکرد طبیعی چشم و اربیت پس از درمان کمک کنند.

7. پیگیری و نظارت

پس از درمان اولیه، بیماران نیاز به پیگیری منظم دارند تا هرگونه عود تومور یا عوارض جانبی درمان را شناسایی و مدیریت کنند. این پیگیری شامل معاینات بالینی منظم، تصویربرداری دوره‌ای و آزمایش‌های خونی است.

درمان تومورهای اربیت نیازمند رویکردی چندجانبه و فردی‌سازی شده است که بر اساس نوع و ویژگی‌های خاص تومور و وضعیت کلی بیمار تعیین می‌شود. ترکیب روش‌های مختلف درمانی می‌تواند به نتایج بهتری منجر شود و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد. مشاوره با تیمی از متخصصان از جمله جراحان، پرتودرمانگران، شیمی‌درمانگران و روان‌شناسان می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های بهینه در مورد درمان کمک کند. بیماران و خانواده‌های آن‌ها باید با تیم درمانی خود همکاری نزدیک داشته باشند تا بهترین نتایج ممکن حاصل شود.

جراحی تومور اربیت

جراحی برای برداشتن تومور اربیت به دلیل موقعیت ظریف آن پیچیده است. اهداف جراحی عبارت‌اند از:

• برای جلوگیری از پیشرفت یک بدخیمی به مرحله تهدیدکننده زندگی
• برای حفظ بینایی و حفظ چشم
• برای کاهش علائم تومور چشم و بازگرداندن سلامتی بیمار

در برخی موارد، تنها راه برداشتن تومور و محافظت از جان بیمار، انجام انوکلاسیون یا تخلیه چشم است. خوشبختانه، زمانی که جراحی برای برداشتن تومور توسط یک تیم بسیار ماهر شامل جراح مغز و اعصاب و جراح چشم انجام می‌شود، اغلب می‌توان از این امر اجتناب کرد. هنگامی که نیاز به انوکلاسیون باشد، می‌توان یک‌چشم مصنوعی را به ماهیچه‌ها متصل کرد تا با چشم باقی‌مانده هماهنگ شود تا نتایج زیبایی خوب حاصل شود.به لطف تکنیک های جدید، در برخی از تومورها برای جراحی فقط نیاز به یک برش کوچک در شیار پلکی است. همچنین در بعضی دیگر از تومورها برش در زیر ملتحمه پلک پایین قرار دارد و هیچگونه جای زخم و اسکاری باقی نمی‌ماند.

جراحی برداشتن تومور و بازسازی جمجمه

برای برداشتن تومور اربیت بسته به‌اندازه و پیچیدگی ضایعه ممکن است بین چهار تا هشت ساعت طول بکشد. بازسازی جمجمه و یا اربیت (حفره چشم) ممکن است به‌عنوان بخشی از درمان موردنیاز باشد. علاوه بر این، نقایص اکتسابی ناشی از تروما یا ضایعات خوش‌خیم مانند بیماری گریوز و بیماری پاژه نیز ممکن است نیاز به درمان ترمیمی داشته باشند. اگرچه بافت بدن خود بیمار معمولاً در هر بازسازی بهترین است، پیشرفت‌ها در استخوان و فناوری جراحی مواد جدید و هیجان‌انگیزی را به دست آورده است که ممکن است در صورت نیاز به‌عنوان جایگزین عمل کنند. این پیشرفت‌ها شامل صفحات و پیچ‌های تیتانیوم، سیمان هیدروکسی آپاتیت، پلی‌اتیلن متخلخل و دستگاه‌های ثابت‌کننده قابل جذب است.

مراقبت های بعد از جراحی تومور اربیت

مراقبت‌های بعد از جراحی تومور اربیت بسیار حیاتی است تا فرآیند بهبود به درستی پیش رود و از عوارض جراحی جلوگیری شود. این مراقبت‌ها شامل نکات مختلفی از جمله مدیریت درد، مراقبت از زخم، تغذیه مناسب، و پیگیری‌های پزشکی منظم است. در ادامه به تفصیل به این نکات پرداخته می‌شود:

1. مدیریت درد و داروها

پس از جراحی، بیماران ممکن است دچار درد و ناراحتی شوند. پزشکان معمولاً داروهای مسکن تجویز می‌کنند که باید به طور منظم و طبق دستور پزشک مصرف شوند. استفاده از داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن نیز می‌تواند در کاهش درد و التهاب مؤثر باشد. اگر درد شدید باشد، ممکن است پزشک داروهای قوی‌تری مانند اپیوئیدها را تجویز کند.

2. مراقبت از زخم

مراقبت از محل جراحی بسیار مهم است. باید زخم را تمیز و خشک نگه داشت و طبق دستورات پزشک پانسمان‌ها را تعویض کرد. استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی نیز ممکن است برای جلوگیری از عفونت تجویز شود. در صورت مشاهده علائم عفونت مانند قرمزی، تورم بیش از حد، یا ترشحات غیرطبیعی، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.

3. جلوگیری از فعالیت‌های شدید

پس از جراحی، بیماران باید از انجام فعالیت‌های شدید و سنگین خودداری کنند. ورزش‌های سنگین، بلند کردن اجسام سنگین، و هر فعالیتی که ممکن است فشار اضافی به ناحیه جراحی وارد کند، باید به تعویق بیفتد. پزشک ممکن است مدت زمان دقیق استراحت را تعیین کند و به تدریج اجازه بازگشت به فعالیت‌های عادی را بدهد.

4. استفاده از کمپرس سرد

استفاده از کمپرس سرد بر روی ناحیه جراحی می‌تواند به کاهش تورم و کبودی کمک کند. این کمپرس‌ها باید به صورت متناوب و طبق دستور پزشک استفاده شوند، معمولاً در دوره‌های 15-20 دقیقه‌ای با فواصل استراحت.

5. تغذیه مناسب

تغذیه مناسب نقش مهمی در بهبود پس از جراحی دارد. بیماران باید غذاهای غنی از پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی مصرف کنند تا فرآیند بهبود تسریع یابد. مصرف مایعات کافی نیز برای جلوگیری از کم‌آبی بدن ضروری است. اگر بیمار به دلیل جراحی دچار مشکلاتی در خوردن شود، مشاوره با یک متخصص تغذیه می‌تواند کمک‌کننده باشد.

6. پیگیری‌های پزشکی منظم

پیگیری‌های منظم با پزشک جراح و متخصص چشم‌پزشکی برای بررسی روند بهبود و شناسایی هر گونه عوارض ضروری است. این پیگیری‌ها شامل معاینات بالینی، انجام تست‌های تصویربرداری و ارزیابی وضعیت بینایی می‌شود. پزشک ممکن است دستورالعمل‌های خاصی برای زمان و چگونگی انجام این پیگیری‌ها ارائه دهد.

7. استفاده از عینک محافظ

در برخی موارد، استفاده از عینک‌های محافظ می‌تواند به حفاظت از چشم‌ها در برابر ضربه‌ها و آلودگی‌ها کمک کند. این توصیه به ویژه در روزهای اولیه پس از جراحی که بافت‌ها هنوز در حال بهبود هستند، بسیار مهم است.

8. توجه به علائم هشداردهنده

بیماران باید به علائم هشداردهنده‌ای مانند افزایش شدید درد، تب، ترشحات غیرطبیعی از محل جراحی، کاهش دید ناگهانی یا هرگونه تغییر غیرطبیعی در وضعیت چشم توجه داشته باشند و در صورت بروز این علائم فوراً با پزشک خود تماس بگیرند.

نتیجه‌گیری

تومورهای اربیت، چه خوش‌خیم و چه بدخیم، نیازمند تشخیص دقیق و درمان مناسب هستند. تشخیص زودهنگام از طریق ارزیابی‌های بالینی و تصویربرداری حیاتی است. درمان شامل جراحی، رادیوتراپی، شیمی‌درمانی و مراقبت‌های پس از جراحی می‌شود. مراقبت‌های پس از جراحی، مدیریت درد، مراقبت از زخم و پیگیری‌های منظم را در بر می‌گیرد. همکاری بیمار با تیم پزشکی و رعایت دستورالعمل‌های درمانی نقش مهمی در بهبود و کاهش عوارض دارد. تشخیص و درمان به‌موقع می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد و از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند.