خشکی چشم: علت، علائم تشخیص و درمان

خشکی چشم، یکی از عوارض رایج مربوط به بیماری‌های چشمی است که کیفیت زندگی افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری معمولا به دلیل تولید نشدن اشک به میزان کافی در چشم است. خشکی چشم با علائمی مانند خارش، سوزش، قرمزی، تاری دید، حساسیت به نور همراه است و کیفیت زندگی و سلامت چشم را مختل می‌کند. این عارضه یا بیماری، معمولاً ناشی از کاهش تولید اشک یا افزایش تبخیر اشک است. همچنین به دلایل مختلفی مانند تغییرات هورمونی، بیماری‌های خود ایمنی و التهاب غدد پلک ایجاد می‌شود. با توجه به این که چشم‌ها در زندگی روزمره، اهمیت بسیار زیادی دارند، شناختن علل، علائم و راهکارهای درمانی موثر برای بیماری خشکی چشم بسیار مهم است. در این مقاله، روش‌های تشخیص، عوارض، علائم، علت و روش‌های درمانی این عارضه را بررسی می‌کنیم. برای آشنایی با این موارد تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

خشکی چشم چیست؟

خشکی چشم وضعیتی است که در آن چشم به دلایل نمی‌تواند اشک کافی برای مرطوب نگه‌داشتن چشم تولید کند. در این شرایط پزشکان اسطلاح خشکی چشم را استفاده می‌کنند. در بیشتر مواقع خشکی چشم به عنوان عوارض ناشی از بیماری‌های چشمی و دیگر عوامل خشک شدن چشم درنظر گرفته می‌شود. لایه اشکی از سه بخش تشکیل می‌شود که سطح چشم را می‌پوشاند و از آن محافظت می‌کند. برای داشتن دیدی واضح و احساس راحتی در چشم، وجود یک لایه اشک ضروری است. اگر این لایه به درستی کار نکند، علائمی مانند: خشکی، سوزش، خارش، آب‌ریزش چشم و تاری دید ایجاد می‌کند.

دلایل مختلفی وجود دارند که باعث اختلال در عملکرد لایه اشکی می‌شوند و خشکی چشم را به وجود می‌آورند. به همین خاطر، این وضعیت به‌عنوان یک بیماری چندعاملی شناخته می‌شود. یعنی علت‌ها و عوامل خطر زیادی برای خشکی چشم وجود دارند. برای اینکه بتوان دلیل اصلی مشکل را پیدا کرد و به‌درستی آن را طبقه‌بندی کرد، نیاز به بررسی‌های دقیق و زمان‌بر است.

همچنین درمورد علت خشکی چشم در شب  نیز بخوانید.

انواع خشکی چشم

خشکی چشم فقط به معنی کم شدن میزان اشک چشم نیست، بلکه این بیماری انواع مختلفی دارد که هرکدام با مشکلات خاص خود همراه هستند. در واقع انواع مختلفی از خشکی چشم وجود دارد که در ادامه هرکدام را به اختصار توضیح می‌دهیم. انواع خشکی چشم عبارتند از:

• خشکی چشم ناشی از کمبود آب
• خشکی چشم ناشی از تبخیر اشک
• خشکی چشم ترکیبی

خشکی چشم ناشی از کمبود آب

خشکی چشم ناشی از کمبود آب زمانی اتفاق می‌افتد که چشم‌ها اشک کافی تولید نمی‌کنند. اشک توسط غده‌ای به نام غده اشکی تولید می‌شود که در گوشه بالایی و خارجی هر چشم قرار دارد. این اشک‌ها بخش میانی و آبکی لایه اشکی را تشکیل می‌دهند و برای حفظ رطوبت و سلامت چشم ضروری هستند.

در برخی موارد، بیماری‌های خودایمنی می‌توانند باعث التهاب در غده اشکی شوند. این التهاب عملکرد غده را مختل کرده و تولید اشک را کاهش می‌دهد. نتیجه این کاهش آب، خشک شدن سطح چشم و ایجاد علائمی مثل سوزش و قرمزی است.

خشکی چشم ناشی از تبخیر اشک

زمانی که سطح چشم رطوبت خود را به دلیل تبخیر اشک از دست می‌دهد، خشکی ناشی از تبخیر اشک رخ می‌دهد. علت اصلی این مشکل معمولاً اختلال در عملکرد غدد میبومین است. این غده‌ها که در لبه‌های پلک قرار دارند، لایه بیرونی و روغنی اشک را تولید می‌کنند.

لایه روغنی اشک مانند یک سد عمل می‌کند و از تبخیر لایه آبکی زیرین محافظت می‌کند. وقتی این غدد درست کار نکنند، لایه روغنی ضعیف و ناپایدار می‌شود و اشک‌ها به‌ سرعت تبخیر می‌شوند.

خشکی چشم ترکیبی

علت خشکی چشم چیست؟

علت‌های مختلفی وجود دارند که منجر به خشک شدن چشم می‌شوند. همانطور که در بالا نیز توضیح دادیم، این بیماری انواع مختلفی دارد که هرکدام از این انواع علت خاص خود را دارند. به صورت کلی علل خشکی چشم عبارت‌اند از:

• استفاده  زیاد از رایانه و گوشی
• استفاده زیاد از لنز
•  افزایش سن به ویژه پس از 50 سالگی
• تغییرات هورمونی
• آب و هوای خشک
• سفر هوایی مکرر
• سیگار کشیدن
• برخی بیماری‌ها مانند دیابت، تیروئید، لوپوس، آرتریت روماتوئید و سندرم شوگرن 
• مصرف برخی داروها
• بسته شدن ناقص پلک‌ها
• خستگی شدید
• تیروئید چشمی
• عوارض ناشی از جراحی  بلفاروپلاستی 
• آلرژی

تشخیص خشکی چشم

پزشک خشکی چشم را از طریق سابقه پزشکی، معاینه چشم و آزمایش تشخیص می‌دهد. همچنین برای بررسی سلامت چشم و تعیین اینکه چه چیزی باعث بروز خشکی شده است چشم را به صورت کامل معاینه می‌کند. چشم پزشک در طول معاینه، به دنبال علامت‌های بیماری و علل احتمالی دیگر می‌گردد. درکنار این موارد پزشک سلامت لایه اشکی چشم را نیز بررسی می‌کند و تست‌هایی را برای تشخیص انجام می‌دهد. این تست‌ها عبارتند از:

• معاینه لامپ شکاف: این آزمایش میزان اشک تولید شده توسط چشمان را بررسی می‌کند. پزشک نوری را به هر یک از چشمان می‌تاباند و از میکروسکوپ برای بررسی چشم‌ها و پلک‌ها استفاده می‌کند.
• تست شیرمر: روش دیگری برای بررسی تولید اشک است. چشم پزشک یک تکه کاغذ کوچک در امتداد لبه پلک قرار می‌دهد و آن را برای چند دقیقه در آنجا می‌گذارد. چشم در پاسخ به آن، اشک تولید می‌کند و سپس پزشک این اشک‌ها را با نگاه کردن به مقدار کاغذی که آن‌ها را پوشانده است، اندازه‌گیری می‌کند.
• تست زمان شکست اشک (TBUT): این تست سرعت تبخیر اشک‌ها را بررسی می‌کند. متخصص چشم یا چشم پزشک، نوعی رنگ را در چشم قرار می‌دهد و از میکروسکوپ استفاده می‌کند تا ببیند چقدر لایه اشکی شما ثابت می‌ماند. او مدت زمان بین آخرین پلک زدن و زمانی که اولین ناحیه خشک روی قرنیه ظاهر می‌شود را اندازه می‌گیرند. زمان کمتر از ۱۰ ثانیه می‌تواند نشانه بیماری باشد.

درمان خشکی چشم

خشکی چشم مشکلی است که باعث سوزش، تاری دید و حتی آسیب به سطح چشم می‌شود. هدف اصلی درمان آن، کاهش علائم، بهبود بینایی و جلوگیری از آسیب بیشتر است. روش‌های مختلفی برای درمان این بیماری وجود دارد که بسته به شدت مشکل و نیاز فرد انتخاب می‌شود. در ادامه درمان‌های خانگی و استفاده از قطره‌های چشمی برای درمان خشکی چشم را توضیح می‌دهیم.

درمان خانگی خشکی چشم

تغییرات ساده در محیط و عادات روزانه به کاهش خشکی چشم کمک می‌کند. همچنین بهتر است از عواملی که علائم را تشدید می‌کنند، مثل دود سیگار، باد شدید یا گرد و غبار دوری کنید. اگر در محیطی با هوای خشک زندگی می‌کنید، مخصوصا در فصل زمستان، استفاده از دستگاه مرطوب‌کننده در خانه به حفظ رطوبت چشم و کمک می‌کند و استفاده از آن توصیه می‌شود. همچنین عینک آفتابی در فضای باز از چشم‌ها در برابر باد و گردوغبار محافظت می‌کند.

دیگر روش درمان خانگی خشکی چشم، استراحت دادن به چشم است. استراحت دادن به چشم‌ها، زمانی که مدت زیادی از کامپیوتر استفاده می‌کنید یا مطالعه می‌کنید بسیار مؤثر است. شما می‌توانید برای استراحت دادن به چشم از قانون ۲۰/۲۰/۲۰ پیروی کنید. هر ۲۰ دقیقه به چیزی در فاصله ۶ (20 اینچ) متری نگاه کنید و ۲۰ ثانیه به چشم در این حالت استراحت دهید. 

قطره چشم برای درمان خشکی

قطره‌های چشمی یکی از رایج‌ترین درمان‌های خشکی چشم هستند. اشک مصنوعی یکی از رایج‌ترین قطره‌های چشمی است که پزشک برای درمان خشکی چشم تجویز می‌کند. اگر خشکی چشم شما شدید باشد، پزشک از قطره‌هایی مانند سیکلوسپورین A یا Lifitegrast برای کاهش التهاب غدد اشکی و تولید اشک طبیعی استفاده می‌کند. این دو قطره را باید تحت نظر پزشک و براساس توصیه پزشک استفاده کنید.

برای مواردی که خشکی چشم بسیار شدید است، اسپری‌هایی مانند وارنیکلین وجود دارند که تولید اشک را افزایش می‌دهند. همچنین استفاده از پمادهای روان‌کننده قبل از خواب می‌تواند چشم‌ها را در طول شب مرطوب نگه دارد. 

کلام پایانی

خشکی چشم مشکلی رایج است که ناشی از عوامل مختلفی مانند: کاهش تولید اشک، تبخیر سریع اشک یا التهاب غدد اشکی است. این وضعیت باعث بروز علائمی مانند احساس سوزش، خارش، خشکی و تاری دید می‌شود که اگر درمان نشود، باعث می‌شود آسیب‌های جدی‌تری به بینایی بیمار وارد شود. تشخیص خشکی چشم با بررسی علائم و گاهی انجام آزمایش‌های ساده توسط چشم‌پزشک انجام می‌شود. همچنین درمان‌های مختلفی مانند: تغییرات در سبک زندگی، استفاده از قطره‌های اشک مصنوعی یا داروهای تجویزی وجود دارد که به درمان این مشکل کمک می‌کنند. اگر شما یا اطرافیانتان با خشکی چشم مواجه هستید، توصیه می‌شود که زودتر به دنبال راه‌حل باشید.