- چهارشنبه, 26 مرداد
- 0 دیدگاه
سرطان‌های چشم از سلول‌های داخل کره چشم یا در ساختارهای اطراف مانند پلک‌ها و مجاری اشک شروع می‌شوند. تمام انواع سرطان‌های چشم بسیار نادر هستند، اما در میان این سرطان‌ها ملانوم یووه آ (uvea) و رتینوبلاستوما راج‌تر هستند. این سرطان‌ها در تمام نواحی چشم ایجاد می‌شوند. شایع‌ترین تومور در کودکان رتینوبلاستوما نام دارد. بزرگسالان بیشتر در معرض ابتلا به ملانوم مشیمیه هستند. تومورهای چشم معمولا برای مدت طولانی ناشناخته می‌مانند زیرا در بیشتر مواقع علائمی ایجاد نمی‌کنند. معاینات منظم چشم برای تشخیص سرطان چشم بسیار اهمیت دارند. برخی از انواع سرطان چشم ارثی هستند، برخی دیگر در اثر تأثیرات خارجی (مانند قرار گرفتن در معرض نور خورشید) ایجاد می‌شوند. روش‌های درمانی این سرطان‌ها شامل نوعی پرتودرمانی به نام براکی تراپی و همچنین جراحی است. در ادامه این مقاله علل، علائم، عوامل خطر و راه‌های تشخیص و درمان سرطان چشم را بررسی می‌کنیم. تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
سرطان چشم چیست؟
سرطان چشم زمانی است که سلول‌ها خارج از کنترل تکثیر می‌شوند و تومور را تشکیل می‌دهند. تومورها می‌توانند خوش‌خیم (غیر سرطانی) یا بدخیم (سرطانی) باشند. برخلاف تومورهای خوش‌خیم، تومورهای بدخیم رشد می‌کنند و سرطان در سراسر بدن شما پخش می‌شود. سرطان چشم شامل چندین نوع سرطان نادر از جمله سرطان کره چشم و ساختارهای اطراف کره چشم است که از چشم شما شروع می‌شود. به صورت کلی سرطان چشم بسیار نادر است. معمولا سرطان‌ها از سایر قسمت‌های بدن شما شروع می‌شوند و به چشم شما سرایت (متاستاز) می‌کنند. از آنجا که این نوع سرطان‌ها ابتدا در چشم ایجاد نمی‌شوند، پزشکان این سرطان‌ها را سرطان چشم در نظر نمی‌گیرند.
ملانوم‌های داخل چشمی شایع‌ترین شکل سرطان چشم هستند. بیشتر این سرطان‌ها از قسمت میانی چشم شما در ساختاری به نام مشیمیه شروع می‌شوند. تشخیص و درمان زودهنگام سرطان چشم از گسترش آن به دیگر اندام‌های بدن جلوگیری می‌کند.
همچنین بخوانید که سرطان چشم چقدر شایع است؟
انواع سرطان چشم چیست؟
پزشکان سرطان‌های چشم را بر اساس محل شروع سرطان، محل آن در چشم و انواع سلول‌ها دسته‌بندی می‌کنند. با توجه به این دسته‌بندی انواع مختلفی از سرطان چشم وجود دارد. در ادامه انواع مختلف سرطان چشم را توضیح می‌دهیم، این سرطان‌ها عبارتند از:
- ملانوم‌های داخل چشمی
- سرطان اوربیتال
- رتینوبلاستوما
- لنفوم داخل چشم
ملانوم‌های داخل چشمی
ملانوم چشم از سلول‌هایی به نام ملانوسیت، همان نوع سلولی که در جدی‌ترین شکل سرطان پوست (ملانوم) دخیل است، ایجاد می‌شود. به صورت کلی بیشتر سرطان‌های چشم، ملانوم هستند. این نوع سرطان بیشتر در قسمت میانی چشم شما (Uvea) تشکیل می‌شود و به آن ملانوم uveal گفته می‌شود که انواع آن عبارتند از:
- ملانوم عنبیه: در قسمت رنگی چشم یا عنبیه ایجاد می‌شود و معمولا یک لکه تیره و در حال رشد ایجاد می‌کند که در مقابل عنبیه شما برجسته می‌شود. سرعت رشد ملانوم عنبیه آهسته است.
- ملانوم جسم مژگانی: این نوع ملانوم در ماهیچه‌هایی شکل می‌گیرد که عدسی کره چشم شما را تنظیم می‌کند تا بتوانید اجسام دور و نزدیک را ببینید. جسم مژگانی بخش ضخیم لایه عروقی چشم است که در پشت عنبیه چشم قرار دارد.
- ملانوم مشیمیه: مشیمیه شایع‌ترین محل برای ایجاد ملانوم چشم است. ملانوم مشیمیه در لایه‌ای از کره چشم شما شکل می‌گیرد که شبکیه شما و جلوی چشم شما را با خون تغذیه می‌کند.
- ملانوم ملتحمه: ملانوم گاهی اوقات در ملتحمه، غشایی که قسمت جلوی کره چشم شما را می‌پوشاند نیز تشکیل می‌شود. این نوع سرطان، بسیار نادر هستند و یک نوع سرطان تهاجمی به حساب می‌آیند.
سرطان اوربیتال
سرطان اوربیتال و آدنکس در بافت‌های نزدیک به کره چشم شما شکل می‌گیرد. سرطان‌های مداری در بافت‌ها، ماهیچه‌ها و اعصابی که کره چشم شما را حرکت می‌دهند، تشکیل می‌شوند. سرطان آدنکس در بافت‌های پشتیبان، از جمله پلک‌ها و غدد اشکی شما شکل می‌گیرد که باعث سرطان غدد اشکی می‌شود. پزشکان این نوع سرطان را بر اساس نوع سلولی که به سرطان تبدیل می‌شود طبقه‌بندی می‌کنند که عبارتند از:
- کارسینوم سلول سنگفرشی
- کارسینوم سلول بازال
- رابدومیوسارکوم
همچنین در مورد تومور اوربیت نیز بخوانید.
رتینوبلاستوما
رتینوبلاستوما (Retinoblastoma) یا تومور شبکیه نوعی سرطان تهاجمی با سرعت رشد بالا است که در سلول‌های شبکیه چشم رشد می‌کند. این نوع تومور بدخیم معمولا در کودکان زیر پنج سال دیده می‌شود. در واقع زمانی که سلول‌های عصبی بافت شبکیه دچار تغییر ژنتیکی می‌شوند، نوزاد یا کودک دچار سرطان رتینوبلاستوما می‌شود.
لنفوم داخل چشم
لنفوم داخل چشم یکی از انواع نادر لنفوم سلول B است. این نوع از سرطان در گلبول‌های سفید خون به نام لنفوسیت تشکیل می‌شود. سرطان لنفوم سلول B در افراد بالای ۵۰ سال یا افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند شایع است. بسیاری از افراد مبتلا به این نوع سرطان چشم نیز دارای لنفوم اولیه سیستم عصبی مرکزی (PCNSL) هستند. PCNSL سرطانی است که بر بخش‌های مختلف سیستم عصبی مرکزی، از جمله مغز، نخاع و مایع نخاعی تاثیر می‌گذارد.
علائم سرطان چشم
بسیاری از افراد مبتلا به سرطان چشم علائمی را تجربه نمی‌کنند مگر اینکه تومور در مکانی رشد کند که در عملکرد چشم آن‌ها اختلال ایجاد کند. بهتر است بدانید که مشاهده علائم، دلیل قطعی برای وجود سرطان چشم نیست. بسیاری از بیماری‌های چشم علائم مشابه با سرطان چشم دارند.
اکثر مردم تا زمانی که یک اپتومتریست یا چشم پزشک، متوجه چیزی مشکوک در طول معاینه چشم نشود، متوجه نمی‌شوند که به سرطان چشم مبتلا هستند. به عنوان مثال، رگ‌های خونی بزرگ در چشم شما یا وجود یک نقطه تیره ممکن است نشانه سرطان چشم یا بیماری چشم دیگری باشد. شایع‌ترین علامت سرطان چشم از دست دادن بینایی بدون درد است. سایر مشکلات بینایی که ممکن است نشانه سرطان چشم باشند عبارتند از:
- تاری دید
- از دست دادن جزئی یا کلی بینایی
- دیدن جرقه‌های نور، خطوط یا لکه‌های شناور
- برجسته یا برآمده شدن چشم
- سوزش چشم که از بین نمی‌رود
- وجود لکه یا یک نقطه تیره در عنبیه که بزرگ‌تر می‌شود
- توده در حال رشد روی پلک یا کره چشم
- تغییر در موقعیت و نحوه حرکت کره چشم
در مورد سرطان پوست پلک نیز بخوانید.
علت سرطان چشم
به طور کلی، سرطان چشم زمانی رخ می‌دهد که سلول‌ها شروع به تقسیم و تکثیر خارج از کنترل می‌کنند و در نهایت توده‌ای به نام تومور را تشکیل می‌دهند. سلول‌های سرطانی از طریق جریان خون و سیستم لنفاوی به قسمت‌های دیگر بدن شما منتقل می‌شوند و باعث ایجاد تومورهای جدید در سایر اندام‌ها می‌شوند. دلیل اصلی تشکیل این تومورها که به انواع مختلف سرطان تبدیل می‌شوند به صورت کامل مشخص نیست، اما جهش‌های ژنتیکی و متاستاز سرطان از دیگر اندام‌ها از جمله دلایل ایجاد سرطان چشم هستند
عوامل خطر سرطان چشم
با وجود این که علت رشد و تکثیر بی‌رویه سلول‌های چشم که منجر به سرطان چشم می‌شوند، به صورت کامل مشخص نشده است. اما، محققان چندین عامل خطر را شناسایی کرده‌اند که احتمال ابتلا به سرطان چشم را افزایش می‌دهند. در ادامه به این عوامل خطر اشاره می‌کنیم، عوامل خطر ابتلا به سرطان چشم عبارتند از:
- سن: یکی از عوامل خطر سن بیمار است. معمولا افراد بالای ۵۰ سال به سرطان‌های چشم مبتلا می‌شوند. اما، رتینوبلاستوما یک استثنا است که کودکان زیر ۵ سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- رنگ پوست: به صورت کلی افراد سفید پوست بیشتر در خطر ابتلا به سرطان چشم قرار دارند.
- رنگ چشم: دیگر عامل خطر ابتلا به سرطان چشم، رنگ چشم افراد است. افرادی که چشم‌های روشن (آبی، سبز) دارند بیشتر از افرادی که چشم‌های تیره (قهوه‌ای) دارند در معرض ابتلا به سرطان چشم هستند.
- وراثت: سندرم خال دیسپلاستیک، یک بیماری ارثی است که شامل داشتن چندین خال با ظاهر غیر معمول است. این بیماری خطر ابتلا به برخی سرطان‌های چشم را افزایش می‌دهد.
- آفتاب گرفتن و برنزه کردن: این امکان وجود دارد که قرار گرفتن در معرض اشعه ماورای بنفش خورشید یا دستگاه‌های برنزه کننده خطر ابتلا به ملانوم داخل چشمی را افزایش دهد.
مراحل سرطان چشم
مشخص کردن مرحله سرطان به پزشکان کمک می‌کند تا تعیین کنند که سرطان چقدر پیشرفت کرده است. پزشکان از این اطلاعات برای برنامه ریزی درمان و نتیجه احتمالی سرطان استفاده می‌کنند. به صورت کلی دو سیستم مرحله‌بندی رایج برای سرطان چشم وجود دارد که این دو روش تقسیم‌بندی عبارتند از:
سیستم مرحله‌بندی TNM کمیته مشترک آمریکایی سرطان (AJCC)
سیستم مرحله‌بندی TNM کمیته مشترک آمریکایی سرطان (AJCC) که شامل اطلاعاتی است که پزشکان این اطلاعات را با هم در نظر می‌گیرند تا سرطان چشم را به مراحل I تا IV تقسیم‌بندی کنند. I اولین مرحله سرطان چشم است که کم‌ترین پیشرفت را دارد و IV به معنای پیشرفته‌تر بودن سرطان است. اطلاعاتی که سیستم مرحله‌بندی TNM مشخص می‌کند عبارتند از:
- T: اندازه تومور و اینکه آیا در قسمت‌های نزدیک چشم شما رشد کرده است یا خیر.
- N: آیا تومور به غدد لنفاوی گوش و گردن شما گسترش یافته است یا خیر.
- M: اینکه آیا سرطان به سایر اندام‌ها (معمولاً کبد) گسترش یافته است.
سیستم مرحله‌بندی مطالعه مشترک ملانوم چشمی (COMS)
سیستم رایج دیگری سرطان را بر اساس اندازه تومور مرحله‌بندی می‌کند. اندازه تومور بر انتخاب نوع درمان سرطان برای دسترسی به بهترین نتیجه تاثیر می‌گذارد. اندازه گیری‌ها در این روش مرحله‌بندی بر اساس میلی‌متر است. مراحل سرطان در این سیستم مرحله‌بندی عبارتند از:
- کوچک: بین ۱ تا ۲.۵ میلی‌متر ارتفاع و ۵ تا ۱۶ میلی‌متر عرض
- متوسط: ارتفاع بین ۲.۵ تا ۱۰ میلی‌متر و عرض ۱۶ میلی‌متر یا کمتر
- بزرگ: بزرگ‌تر از ۱۰ میلی‌متر ارتفاع و ۱۶ میلی‌متر عرض
سرطان چشم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
چشم پزشک یا انکولوژیست چشم، وجود سرطان چشم را تشخیص می‌دهد. متخصص چشم ابتدا روش‌های مختلفی را برای رد سایر بیماری‌های چشمی، انجام می‌دهد. پس از این که چشم پزشک تشخیص دهد علائم مربوط به دیگر بیماری‌های چشم نیست روش‌هایی را برای تشخیص سرطان چشم انتخاب می‌کند که این روش‌ها عبارتند از:
- معاینه چشم
- تصویربرداری
- بیوپسی
معاینه چشم
در طول معاینه چشم، پزشک چشم شما را از نزدیک معاینه می‌کند و به دنبال علائم سرطان می‌گردد. پزشک در این معاینه به دنبال علائمی مانند لکه‌های تیره و رگ‌های خونی بزرگ شده در چشم می‌گردد. همچنین چشم پزشک بررسی می‌کند که آیا کره چشم شما همان‌طور که باید حرکت می‌کند یا خیر. متخصص چشم برای این کار از ابزارهای ویژه‌ای استفاده می‌کند تا ساختارهای چشم شما را واضح‌تر ببیند. این ابزار عبارتند از:
- آفتالموسکوپ: افتالموسکوپ حاوی یک عدسی نورانی و چندگانه است. این ابزار به پزشک اجازه می‌دهد تا ساختارهای پشت کره چشم شما مانند شبکیه چشم را بررسی کند.
- لامپ اسلیت: پزشک از این لامپ برای دیدن دقیق از جلو و پشت کره چشم شما برای معاینه چشم استفاده می‌کند. این لامپ از یک منبع نور و لنزهای ویژه مانند میکروسکوپ تشکیل شده است.
تصویربرداری
روش‌های تصویربرداری یکی از مهم‌ترین روش‌های تشخیصی سرطان چشم هستند. نتایج روش‌های تصویربرداری به همراه اطلاعات معاینه چشم، معمولا برای تشخیص سرطان چشم کافی هستند. روش‌های رایج تصویربرداری عبارتند از:
- اولتراسوند یا سونوگرافی: سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از داخل کره چشم استفاده می‌کند. سونوگرافی اندازه تومور و محل آن را نشان می‌دهد و در تشخیص ملانوم داخل چشمی مفید است.
- آنژیوگرافی فلورسین: در طی این روش، یک پزشک رنگی را به جریان خون شما تزریق می‌کند که باعث می‌شود رگ‌های خونی شما در طول تصویربرداری واضح‌تر دیده شوند. هنگامی که رنگ به رگ‌های خونی در کره چشم شما می‌رسد، پزشک از دوربین خاصی استفاده می‌کند که نشان می‌دهد خون در کره چشم شما چگونه جریان دارد.
اگر پزشک شما به گسترش سرطان مشکوک باشد، ممکن است به روش‌های تصویربرداری اضافی نیاز داشته باشید. روش‌های تصویربرداری که می‌توانند نشان دهند سرطان به قسمت‌های خارج از چشم شما گسترش یافته است عبارتند از:
- سونوگرافی
- اشعه ایکس قفسه سینه
- سی‌تی‌اسکن
- ام‌آرآی
- اسکن PET
بیوپسی
در طول بیوپسی، پزشک نمونه‌ای از بافت تومور برمی‌دارد و آن را برای تشخیص سلول‌های سرطانی آزمایش می‌کند. پزشکان معمولا اکثر سرطان‌های چشم را با معاینه فیزیکی و تصویربرداری شناسایی می‌کنند. با این حال، بیوپسی اطلاعاتی در مورد ساختار سلول‌های سرطانی شما، از جمله جهش‌های ژنتیکی که آن‌ها را منحصر به فرد می‌کند، ارائه می‌دهد. پزشک از این اطلاعات برای تعیین ویژگی‌های سرطان، مانند میزان تهاجمی بودن آن استفاده می‌کند. همچنین می‌تواند نشان دهد که آیا شما واجد شرایط درمان‌های خاصی هستید یا خیر. انواع بیوپسی برای سرطان چشم عبارتند از:
- بیوپسی آسپیراسیون با سوزن ظریف: یک سوزن کوچک نمونه‌ای از مایع را از چشم شما برای آزمایش سلول‌های سرطانی خارج می‌کند.
- بیوپسی برشی: پزشک بخشی از تومور را برمی‌دارد و بافت را برای سلول‌های سرطانی آزمایش می‌کند.
- بیوپسی اکسیزیونال: جراح چشم کل تومور را برمی‌دارد و بافت را برای سلول‌های سرطانی آزمایش می‌کند.
روش‌های درمان سرطان چشم
برای تومورهای با رشد آهسته یا اگر تشخیص قطعی نباشد، پزشک ابتدا بر وضعیت بیمار نظارت می‌کند و معمولا تعویق انداختن درمان را توصیه می‌کند. به خصوص اگر خطرات درمان بیشتر از فواید آن باشد. به عنوان مثال، اگر درمان باعث کاهش بینایی شود، پزشک توصیه می‌کند که درمان را به تعویق بیندازید. اما اگر تشخیص قطعی باشد و عوارض درمان کمتر از مزایای درمان سرطان چشم باشد، پزشک یکی از روش‌های زیر را برای درمان توصیه می‌کند. این روش‌های درمان سرطان چشم عبارتند از:
- پرتودرمانی
- جراحی
- لیزردرمانی
- ایمونوتراپی
- درمان هدفمند
پرتودرمانی
پرتودرمانی یکی از رایج‌ترین روش‌های درمانی سرطان چشم است که انواع مختلفی دارد. براکی تراپی یا پرتودرمانی داخلی، رایج‌ترین درمان برای ملانوم چشم است. برای این روش درمان، پزشک دیسک کوچکی را در نزدیکی تومور قرار می‌دهد. این دیسک برای از بین بردن سلول‌های سرطانی به تومور سرطانی اشعه می‌تاباند. پرتودرمانی خارجی (EBRT) بدون تماس با بدن پرتو را به سمت تومور هدایت می‌کند. برای این روش پرتودرمانی پزشک از جراحی استریوتاکتیک استفاده می‌کند که دوزهای بالایی از پرتو را در یک جلسه درمانی به سمت تومور هدایت می‌کند. پرتودرمانی با پرتو پروتون یک روش دیگر برای درمان سرطان چشم است. این روش درمانی روش جدیدتری از پرتودرمانی است که دوزهای دقیق و بالایی از اشعه را به سمت تومورها هدایت می‌کند.
جراحی
جراحی یک گزینه درمانی رایج برای درمان سرطان چشم است. این روش به خصوص برای تومورهای کوچکی که به اندام‌های دیگر گسترش نیافته‌اند مفید است. روش‌های جراحی برای درمان کردن سرطان چشم عبارتند از:
- ایریدکتومی: جراحی بخشی از عنبیه شما را از بین می‌برد. جراح معمولاً از این روش برای درمان ملانوم‌های کوچک استفاده می‌کند.
- ایریدو سیکلتکتومی: این روش جراحی بخشی از عنبیه و جسم مژگانی شما را از بین می‌برد. این روش جراحی نیز معمولاً برای درمان ملانوم‌های کوچک استفاده می‌شود.
- رزکسیون ترانس اسکلرال: این عمل جراحی روشی است که ملانوم‌ها را در مشیمیه یا جسم مژگانی از بین می‌برد. در این روش برشی در صلبیه ایجاد می‌شود. این روش معمولا برای درمان ملانوم کوچک داخل چشمی در مشیمیه استفاده می‌شود.
- خروج هسته: جراحی خروج هسته، کره چشم شما را از بین می‌برد. این عمل برای تومورهای بزرگ یا زمانی که هیچ راهی برای حفظ بینایی با درمان وجود ندارد، انجام می‌شود. پس از این جراحی، یک کره چشم مصنوعی در چشم بیمار قرار داده می‌شود.
لیزردرمانی
لیزردرمانی از گرما برای از بین بردن سرطان چشم استفاده می‌کند. رایج‌ترین نوع آن گرما درمانی از طریق مردمک (TTT) است. در طول این روش، نور مادون قرمز گرمای متمرکز را به تومور می‌رساند و سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد. پزشک معمولا این روش را به تنهایی یا بعد از براکی تراپی برای جلوگیری از بازگشت سرطان استفاده می‌کند.
ایمونوتراپی
درمان‌های ایمونوتراپی به سیستم ایمنی شما کمک می‌کند تا سلول‌های سرطانی را به طور موثرتری شناسایی و از بین ببرند. در موارد خاص، پزشکان از داروی ایمونوتراپی tebentafusp برای درمان ملانوم Uveal استفاده می‌کنند. ایمونوتراپی یک درمان رایج برای انواع سرطانی است که گسترش یافته‌اند یا پزشکان نمی‌توانند آن را با جراحی درمان کنند.
درمان هدفمند
داروهای درمان هدفمند نقاط ضعف خاصی را در سلول‌های سرطانی هدف قرار می‌دهند و آن‌ها را از بین می‌برند. اگر سلول‌های سرطانی حاوی جهش (تغییر) ژن BRAF باشند، بیمار واجد شرایط درمان‌های درمانی هدفمند است. در حال حاضر، این جهش در ملانوم‌های پوستی شایع‌تر است، اما این درمان ممکن است در افراد مبتلا به ملانوم چشم نیز مفید باشد.
کلام پایانی
سرطان چشم رشد و تکثیر غیرعادی سلول‌ها است که باعث تشکیل تومور می‌شوند. تشخیص سرطان چشم بسته به نوع سرطانی که دارید، محل آن در چشم و اینکه آیا گسترش یافته است یا خیر، بستگی دارد. همچنین موفقیت درمان انواع سرطان چشم به تشخیص زودهنگام بستگی دارد. به همین دلیل است که معاینه منظم چشم بسیار مهم است. از آنجایی که بیشتر سرطان‌های چشم در مراحل اولیه علائمی ایجاد نمی‌کنند، یافته‌های پزشک در طول معاینه چشم معمولاً اولین علامت سرطان چشم به حساب می‌آید. دستورالعمل‌های پزشک خود را در مورد اینکه چند وقت یک‌بار به معاینات منظم چشم برای تشخیص مشکلات بینایی و سایر شرایطی که ممکن است بر چشم‌های شما تأثیر بگذارد، دنبال کنید.
