وقتی از اگزوفتالموس صحبت میکنیم به بیرونزدگی چشم در یک یا هر دو طرف اشاره میکنیم که ناشی از مشکل تیروئید است. قبل از صحبت درمورد درمان قطعی تیروئید چشمی، بیایید کمی با این بیماری آشنا شویم. سپس به طور کامل در مورد درمان و نحوه تشخیص آن صحبت خواهیم کرد.
شایعترین علت اگزوفتالموس، اوربیتوپاتی تیروئید است، یک وضعیت دگرگونکننده خاص در چشمها که در نتیجه یک بیماری ایمنی روی غده تیروئید تأثیر میگذارد و با برآمدگی بیش از حد چشمها، تورم پلکها و باز شدن بیش از حد پلک یا جمعشدن پلک ظاهر میشود باز شدن بیش از حد پلکها و جمعشدن پلک اغلب با اگزوفتالموس همراه است که به افزایش اثر برآمدگی کمک میکند.
برخی از بیماران ممکن است با درمان مناسب تیروئید بهبودی چشمی را تجربه کنند، اما آسیب اغلب دائمی است و نیاز به راهحل جراحی دارد.
درگیری چشمی، مشخصه این بیماری خودایمنی تیروئید، با موارد زیر ظاهر میشود:
- پروپتوز (برآمدگی کره چشم که ممکن است یک یا هر دو چشم را به طور متقارن یا نامتقارن درگیر کند؛ در مورد اگزوفتالموس، چشمها به طور غیرطبیعی بیرونزده به نظر میرسند.)
- درد چشم (شدید، مکرر است و ممکن است با حرکت چشم بدتر شود)
- ادم پلک (تورم مشخصه پلک)،
- افتالموپلژی (ماهیچههای چشم بهصورت هماهنگ حرکت نمیکنند)
- سوزش و قرمزی چشم بخصوص در هنگام بیدارشدن از خواب
- خشکی چشم،
- احساس جسم خارجی در چشم،
- فتوفوبیا (افزایش حساسیت به نور)
- دوبینی
- درگیری عصب بینایی
- زخم قرنیه
تشخیص بیماری چشمی ناشی از تیروئید
آزمایشات مفید برای تشخیص عبارتاند از:
معاینات تخصصی:
ویزیت غدد درونریز: متخصص غدد متخصصی است که مسئول ارزیابی اختلالات تیروئید است و اولین کسی است که به وجود احتمالی افتالموپاتی گریوز مشکوک است.
معاینه چشم:
چشمپزشک بینایی و ماهیچههای چشم را بررسی میکند و به لطف سونوگرافی اندوربیتال میتواند اطلاعاتی در مورد وضعیت عصب بینایی و وجود آسیبشناسی چشمی همزمان به دست آورد. علاوه بر این، برخی از علائم متمایز افتالموپاتی ممکن است در طول معاینه پزشکی ارزیابی شوند، مانند:
- پلک جمع شده، متورم و ضخیم به نظر میرسد، درحالیکه کره چشم به سمت خارج از حدقه بیرونزده است.
- هنگامی که چشم به سمت پایین حرکت میکند، پلک فوقانی بدون حرکت یا جمع شده به نظر میرسد.
- هنگامی که به بالا نگاه میکنید، هیچ موجی وجود ندارد.
- مشکل در دید نزدیک.
سپس مطالعه اربیت و محتوای آن را میتوان از طریق آزمایشهای ابزاری زیر انجام داد:
سیتیاسکن (توموگرافی محوری کامپیوتری): به شما امکان میدهد ماهیچهها و هرگونه تغییر پاتولوژیک در ساختار حفره اربیت را تشخیص دهید.
MRI : امکان مطالعه بهتر عصب بینایی و ظاهر آن در سطح راس اربیت و همچنین ارزیابی وضعیت بافت چربی را فراهم میکند.
VEP : اینها آزمایشاتی هستند که توسط متخصص عصبی فیزیولوژیست، اغلب قبل و بعد از درمان، برای ارزیابی بیشتر اعصاب بینایی انجام میشوند.
درمان قطعی
درمان بستگی بهشدت و پیشرفت بیماری دارد و در هر مورد شامل درمان اختلال اساسی تیروئید (از طریق درمانهای دارویی، رادیوتراپی یا جراحی) است. در اشکال خفیف افتالموپاتی گریوز، استفاده از قطرههای چشمی یا اشک مصنوعی ممکن است برای کاهش احساس خشکی چشم کافی باشد.
در صورت افزایش تون چشم، استفاده از قطرههای بتا بلاکر نشان داده میشود. در شدیدترین اشکال افتالموپاتی، استفاده از کورتیکواستروئیدها، داروهایی با اثر ضدالتهابی که برای تثبیت و در برخی موارد کاهش اگزوفتالموس استفاده میشود، اندیکاسیون دارد.
جراحی در موارد منتخب انجام میشود و شامل رفع فشار اربیت است که میتواند با موارد زیر انجام شود:
تکنیک کاهش فشار استخوان: این عمل تحت بیهوشی عمومی انجام میشود و شامل بزرگ کردن دیوارههای اربیت بهمنظور افزایش اندازه اربیت میشود.
تکنیک رفع فشار از طریق لیپکتومی: این عمل نیز تحت بیهوشی عمومی انجام میشود و شامل برداشتن چربی موجود در داخل اربیت، بهمنظور ایجاد فضای بیشتر و کاهش فشار داخل چشمی است.
ترکیبی از دو روش: در موارد شدید اگزوفتالموس.
درمان اوربیتوپاتی تیروئید
این بیماری معمولاً دو مرحله دارد:
فاز التهابی، فعال:
فاز اول است و به طور متوسط بین 6 تا 18 ماه طول میکشد و به طور خودبهخود برطرف میشود. در این مرحله بیمار باید توسط متخصص غدد تحت نظر قرار گیرد تا تثبیت عملکرد تیروئید حاصل شود که با درمان دارویی (تاپازول)، سرکوبکننده (رادیویدین) یا جراحی (تیروئیدکتومی) قابل دستیابی است.
درعینحال، اختلالات چشمی که باید همراه با چشمپزشک ارزیابی و مدیریت شوند، در درجه اول شامل استفاده از کورتیزون است که تجویز آن میتواند بهصورت داخل وریدی، خوراکی یا با انفیلتراسیونهای موضعی در پلک پایین انجام شود که به کاهش عوارض سیستمیک کمک میکند و اثر درمانی چشمی را به حداکثر میرساند.
فاز ساکت و فیبروتیک:
فازی است که پس از فرسودگی التهاب ایجاد میشود و با تثبیت کامل علائم و نشانههای چشمی، بدون علائم التهاب مشخص میشود. چشم سفید است، ادم و قرمزی ناپدید شده است، اما آسیب در فاز فعالی که خودبهخود یا با کورتیزون بهبود نیافته است دائمی است. در این مرحله درمان دارویی بیاثر بوده و حتی در صورت عادی شدن عملکرد تیروئید نمیتوان انتظار بهبود بیشتری داشت و 8 ماه میتواند به بیمار یک توانبخشی زیبایی کامل و مؤثر ارائه دهد.
درمان جراحی اگزوفتالموس
رفع فشار اوربیتال جراحی است که برای اصلاح بیرونزدگی بیش از حد کره چشم (اگزوفتالموس) با استفاده از تکنیکهای کم تهاجمی، بدون اسکار قابلمشاهده انجام میشود.
این تکنیک شامل گشاد کردن فضای اربیت چشم با برداشتن دو دیواره نازکتر اربیت است که در همسایگی سینوسها قرار دارند. ممکن است یک جراحی دوم برای اصلاح انقباض پلک بالا و پایین لازم باشد، همچنین در صورت لزوم آن را با برداشتن چربی اضافی ترکیب میکند.در پایان مرحله جراحی، بیمار باید تاحدامکان شبیه به حالت قبل از بیماری باشد. جهت رسیدن به نتیجه مطلوب مراجعه به بهترین جراح بیرون زدگی چشم ضروری است.