آبریزش چشم یا اشک چشم چیست؟ روش‌های درمان

آبریزش چشم در پزشکی به‌ عنوان اپی‌فورا شناخته می‌شود و یکی از مشکلات شایع چشمی است که برای افراد در هر سنی، از نوزادان تا بزرگسالان، رخ می‌دهد. این مشکل معمولاً ناشی از عواملی مانند: التهاب، عفونت، خشکی چشم و انسداد مجاری اشکی است و می‌تواند با علائمی مانند: قرمزی، سوزش و احساس ناراحتی در چشم‌ها همراه باشد. آبریزش چشم نه تنها بر کیفیت زندگی افراد تأثیر می‌گذارد، بلکه ممکن است نشانه‌ای از وجود مشکلات جدی‌تری باشد. بنابراین، شناسایی و درمان علت اصلی این مشکل اهمیت ویژه‌ای دارد. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان از آبریزش چشم رنج می‌برید، در این مقاله به بررسی علل، علائم و راهکارهای درمان این مشکل می‌پردازیم. برای آشنایی با این موارد تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

آبریزش چشم چیست؟ 

آبریزش چشم یا اپی فورا (Epiphora)، به حالتی گفته می‌شود که در آن چشم‌ها به طور غیرطبیعی و بیش از حد اشک تولید می‌کنند. این حالت می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود و در هر سنی رخ می‌دهد. اشک‌ها به طور معمول برای مرطوب کردن چشم، از بین بردن ذرات خارجی و حفاظت از چشم‌ها در برابر عفونت‌ها تولید می‌شوند. با این حال، آبریزش بیش از حد نشانه‌ای از مشکلات چشمی یا بیماری‌های زمینه‌ای است. این مشکل در کودکان کمتر از ۱۲ ماه و افراد بالای ۶۰ سال بیشتر رخ می‌دهد. 
تشخیص دقیق علت آبریزش چشم نیاز به بررسی پزشکی دارد. پزشکان معمولاً با استفاده از معاینات بالینی و سابقه پزشکی فرد، علت آبریزش را شناسایی کرده و درمان مناسب را توصیه می‌کند. درمان‌ها شامل داروهای ضدآلرژی، قطره‌های چشمی یا در موارد شدیدتر، جراحی برای رفع مشکلات ساختاری می‌شوند. در نهایت، اگر با مشکل آبریزش چشم مواجه هستید، مراجعه به متخصص چشم برای ارزیابی و درمان ضروری است.

علائم آبریزش چشم

آبریزش چشم که در پزشکی به آن اپی‌فورا می‌گویند، به وضعیت‌ غیرطبیعی ترشح اشک و جمع شدن آن در چشم‌ها اشاره دارد. علائم این وضعیت معمولا به دلیل افزایش تولید اشک یا عدم توانایی در تخلیه مناسب آن از طریق مجاری اشکی ایجاد می‌شود. در ادامه به علائم رایج آبریزش چشم اشاره می‌کنیم:

احساس پر شدن چشم‌ها از اشک: در این وضعیت فرد احساس می‌کند که چشم‌هایش پر از اشک شده‌اند، حتی اگر او گریه نکند. این علامت باعث ناراحتی و تحریک چشم‌ها می‌شود.

ریزش اشک روی صورت: اشک‌ها به‌ طور مداوم از چشم‌ها به سمت صورت سرازیر می‌شوند که معمولا به دلیل عدم تخلیه مناسب اشک‌ها است.

جمع شدن اشک در چشم‌ها: در مواقعی که فرد در حال خندیدن یا گریه کردن نیست، اشک در چشم جمع می‌شود. این تجمع اشک معمولا به‌ دلیل انسداد مجاری اشکی یا افزایش تولید اشک است.

قرمزی و التهاب چشم: در برخی موارد، آبریزش چشم با قرمزی و التهاب در ناحیه چشم همراه است، این علامت معمولا نشان‌ دهنده عفونت یا التهاب چشم است.

احساس خارش یا سوزش: افراد مبتلا به آبریزش چشم احساس خارش یا سوزش در ناحیه چشم نیز پیدا می‌کنند. این حالت معمولاً به علت تحریک یا التهاب در سطح چشم ایجاد می‌شود.

حساسیت به نور: زمانی که افراد دچار آبریزش چشم می‌شوند، برخی افراد نسبت به نور حساس می‌شوند که این وضعیت می‌تواند به‌ دلیل تحریک چشم‌ها باشد.

خستگی چشم: آبریزش مداوم و تحریک چشم‌ها در بسیاری از مواقع منجر به خستگی و احساس فشار در ناحیه چشم‌ها می‌شود.

علت آبریزش چشم

عوامل مختلفی باعث آبریزش چشم می‌شوند، از جمله حساسیت به گرد و غبار، دود، یا مواد شیمیایی، عفونت‌های چشمی مانند کنژکتیویت و همچنین مشکلاتی مانند خشکی چشم که به دلیل تلاش چشم برای جبران کمبود رطوبت ایجاد می‌شود. در برخی موارد، آبریزش چشم به دلیل وجود اختلالات ساختاری در چشم یا پلک‌ها، مانند انسداد مجرای اشکی نیز رخ می‌دهد. در ادامه دلایل این وضعیت را به صورت کامل توضیح می‌دهیم. علت‌های اشک‌ریزی چشم عبارتند از:

• آلرژی: حساسیت به مواد آلرژی‌زا مانند گرد: و غبار، گرده گل‌ها، و مواد شیمیایی باعث تحریک غدد اشکی و افزایش ترشح اشک می‌شود. در این شرایط، چشم‌ها دچار خارش و قرمزی نیز می‌شوند. 
• بلفاریت: التهاب پلک‌ها که به عنوان بلفاریت شناخته می‌شود، از دیگر دلایل آبریزش و تحریک چشم‌ها است. این عارضه معمولاً ناشی از عفونت یا انسداد غدد چربی در پلک‌ها است که در نهایت منجر به اپی فورا می‌شود. 
• انسداد مجاری اشک: انسداد مجرای اشکی مانع تخلیه طبیعی اشک می‌شود. در این موارد، اشک‌ها به‌جای تخلیه، در چشم جمع می‌شوند و منجر به آبریزش می‌شوند. 
• خشکی چشم: وقتی چشم‌ها به‌ دلیل کمبود رطوبت تحریک می‌شوند، بدن به‌ طور خودکار تلاش می‌کند با تولید اشک بیشتر این مشکل را جبران کند. بنابراین خشکی چشم باعث تولید بیش اشک و در نتیجه اشک ریزی چشم می‌شود. 
• کانژکتیویت: عفونت یا التهاب ملتحمه، معمولاً به‌ دلیل عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی رخ می‌دهد و با قرمزی و ترشح همراه است. بنابراین این التهاب یا عفونت منجر به آبریزش چشم می‌شود. 
• شالازیون: شالازیون‌ها که به عنوان کیست‌های پلکی نیز شناخته می‌شوند، به دلیل انسداد غدد چربی در پلک‌ها ایجاد می‌شوند. این کیست‌ها نیز باعث آبریزش و درد چشم می‌شود. 
• انتروپیون: انتروپیون حالتی است که در آن پلک به سمت داخل می‌چرخد و باعث می‌شود مژه‌ها به قرنیه ساییده شوند. این بیماری می‌تواند منجر به تحریک چشم و در نهایت ترشح بیش از حد اشک شود. 
• صدمات چشمی: صدمات چشمی، از جمله خراشیدگی قرنیه، می‌توانند منجر به آبریزش چشم شوند. این نوع آسیب‌ها ممکن است به دلیل تماس با کثیفی، زباله، مواد شیمیایی یا هر جسم خارجی دیگر باشد. در واقع آسیب به چشم، چشم را تحریک می‌کند و بدن در پاسخ به شرایط ایجاد شده و برای محافظت از چشم اشک تولید می‌کند که در نتیجه منجر به آبریزش چشم می‌شود. 
• محرک‌های محیطی: دود، آلودگی هوا و دیگر محرک‌های محیطی باعث تحریک چشم‌ها و افزایش ترشح اشک می‌شوند. همانطور که توضیح دادیم بدن در جواب تحریک و آسیب‌ها برای محافظت از چشم اشک تولید می‌کند. تولید بیش از حد اشک نیز باعث اشک ریزی یا اپی فورا می‌شود. 
• عفونت‌های سینوسی: عفونت‌هایی مانند سینوزیت نیز می‌توانند به آبریزش چشم منجر شوند، زیرا التهاب سینوس‌ها می‌تواند بر روی مجاری اشکی تأثیر بگذارد و باعث ایجاد این مشکل شود.

علت آبریزش چشم در نوزادان

علت آبریزش چشم در بزرگسالان

آبریزش اشک در بزرگسالان به دلایل متعددی ایجاد شود، یکی از علل شایع التهاب و ورم پلک‌ها یا بلفاریت است که به التهاب غدد چربی پلک مربوط می‌شود. بلفاریت باعث افزایش تولید اشک و در نتیجه آبریزش چشم می‌شود. خشکی چشم، ناشی از کاهش تولید اشک، نیز از دیگر علل رایج آبریزش اشک است. در این حالت، چشم‌ها به طور طبیعی تلاش می‌کنند تا رطوبت از دست رفته را جبران کنند که در نتیجه منجر به اپی فورا می‌شود. انسداد مجرای اشکی، که معمولا به دلیل باریک شدن یا بسته شدن مجرای اشکی رخ می‌دهد، نیز منجر به جمع شدن اشک و آبریزش می‌شود. فلج بلز نیز به دلیل ایجاد افتادگی در پلک و مشکل در بستن چشم‌ها در سمت آسیب دیده، مخصوصا در هنگام باعث خشکی چشم و در نتیجه آبریزش چشم می‌شود. 

دیگر علل آبریزش چشم در بزرگسالان دو بیماری اکتروپیون و انتروپیون هستند که به ترتیب به برگشت لبه پلک به سمت بیرون و داخل مربوط می‌شوند. این بیماری‌ها باعث می‌شود که اشک‌ها به درستی تخلیه نشوند همچنین باعث تحریک شدید چشم، و در برخی مواقع خشکی چشم نیز می‌شوند. همچنین، تحریک و سوزش قرنیه، عفونت مجرای اشکی، وجود جسم خارجی در چشم و مشکلات آلرژیک مانند تب یونجه یا افزایش مواد آلرژی‌زا در محیط می‌توانند به آبریزش چشم منجر شوند. در نهایت، عفونت‌های غشای روی پلک و التهاب یا خراش در سطح چشم نیز می‌توانند از دیگر علل ایجاد آبریزش اشک در بزرگسالان باشند.

تشخیص آب ریزش چشم

متخصص چشم اپی فورا را با معاینه چشم تشخیص می‌دهد. برای تشخیص آبریزش، پزشک بررسی می‌کند که آیا آبریزش از چشم بر اثر ضایعه، عفونت، انتروپیون یا اکتروپیون ایجاد شده است یا خیر. متخصص چشم ابتدا چشم‌ها را تحت بی‌حسی معاینه می‌کند، در این معاینه کانال‌های تخلیه باریک در قسمت داخل چشم بررسی می‌شود تا ببیند مسدود شده است یا خیر. همچنین پزشک مایعاتی را داخل مجرای اشک می‌ریزد تا ببیند این مایعات از بینی بیمار خارج می‌شوند یا خیر. در صورتی که مجرای بینی نیز مسدود شده باشد، پزشک از یک ماده رنگی برای پیدا کردن محل دقیق انسداد استفاده می‌کند. اشعه ایکس، این ماده رنگی را در منطقه مسدود شده می‌دهد. همچنین اگر اپی فورا به دلیل مشکلی در مجاری اشکی یا سینوس‌های شما ایجاد شده باشد، پزشک از یک آندوسکوپ که یک لوله بلند و منعطف با یک نور در انتهای آن است، برای مشاهده داخل حفره بینی استفاده می‌کند.

درمان آبریزش چشم

درمان آبریزش چشم به شدت و علت آن بستگی دارد. در بیشتر موارد، این مشکل خود به خود برطرف می‌شود و نیازی به درمان ندارد. اما، در مواردی که آبریزش چشم به یک مشکل مزمن تبدیل می‌شود، نیاز به مداخلات پزشکی وجود دارد. پزشک بسته به دلیل اصلی، روش‌های درمان مختلفی را انتخاب می‌کند. به صورت کلی روش‌های مختلف درمان آبریزش چشم عبارتند از:

• داروها
• از بین بردن اجسام خارجی
• پاکسازی مجاری اشک مسدود شده
• جراحی برای انسداد مجرای اشکی
• ترمیم مشکلات پلک
• درمان تحریک‌کننده‌های محیطی

داروها

اگر آبریزش چشم ناشی از عوامل آلرژیک یا عفونت باشد، پزشک داروهایی مانند آنتی‌هیستامین‌ها یا آنتی‌بیوتیک‌ها را تجویز می‌کند. این داروها به کاهش علائم و بهبود وضعیت بیمار کمک می‌کنند. همچنین، در افرادی که به خشکی چشم مبتلا هستند، پزشک استفاده از اشک مصنوعی یا قطره‌های چشمی را توصیه می‌کند تا رطوبت مورد نیاز چشم‌ها تأمین شود. 

از بین بردن اجسام خارجی

اگر آبریزش چشم به دلیل وجود یک جسم خارجی در چشم ایجاد شده باشد، پزشک باید آن جسم را از چشم خارج کرده و در صورت نیاز آسیب‌های ناشی از آن را درمان کند. در مواردی که جسم خارجی به چشم آسیب جدی وارد کرده باشد، ممکن است به جراحی نیاز باشد. تشخیص و درمان سریع در این موارد بسیار اهمیت دارد تا از بروز عوارض بیشتر جلوگیری شود. 

پاکسازی مجاری اشک مسدود شده

انسداد مجاری اشکی یکی از دلایل شایع آبریزش چشم است. در چنین مواردی، پزشک با استفاده از محلول نمک مجاری اشک را شستشو می‌دهد و انسداد را برطرف می‌کند. اگر انسداد ناشی از عواملی باشد که با روش‌های غیر جراحی قابل درمان نیست، پزشک از پروب برای باز کردن مجاری اشک به صورت دستی استفاده می‌کند. در برخی موارد، جراحی ضروری است تا مجاری اشکی به طور کامل باز شوند. 

جراحی برای انسداد مجرای اشکی

گاهی اوقات مشکلات ساختاری در چشم‌ها یا پلک‌ها می‌تواند به اپی‌فورا منجر شود. در این شرایط، پزشک به انجام جراحی انسداد مجرای اشک برای اصلاح شکل فیزیکی چشم‌ها یا پلک‌ها نیاز دارد. این درمان‌ها به‌خصوص در مواردی که شکل پلک‌ها به نحوی باشد که مانع از تخلیه مناسب اشک‌ها شود، حائز اهمیت است. 

همچنین اگر انسداد مجرای اشکی عامل آبریزش چشم باشد، این مشکل با جراحی درمان می‌شود. در این جراحی، یک کانال جدید از کیسه اشک به داخل بینی ایجاد می‌شود تا اشک‌ها از انسداد عبور کنند. اگر باریک شدن کانال وجود داشته باشد که به‌طور کامل بسته نشده باشد، پزشک می‌تواند با وارد کردن یک میله، آن را باز کند. اما زمانی که انسداد کامل باشد، نیاز به جراحی برای باز کردن راه اشک به داخل بینی وجود دارد. 

ترمیم مشکلات پلک

مشکلاتی مانند اکتروپیون (برگشت پلک به سمت بیرون) و تریشیازیس (رشد مژه به داخل) به آبریزش چشم منجر می‌شوند. اکتروپیون معمولاً با یک عمل جراحی عمومی روی پلک پایینی درمان می‌شود. همچنین، در موارد تریشیازیس، باید جسم خارجی یا مژه‌های زائد را با کمک متخصص چشم از بین برد. 

درمان تحریک‌کننده‌های محیطی

اگر آبریزش چشم به علت عفونت ملتحمه ایجاد شده باشد، می‌توان یک هفته صبر کرد تا ببینید آیا مشکل بدون استفاده از آنتی‌بیوتیک برطرف می‌شود یا خیر. در صورتی که حساسیت یا سرماخوردگی علت آبریزش باشد، درمان این بیماری‌ها به بهبود وضعیت آبریزش چشم کمک خواهد کرد.

سایر روش‌های درمانی آبریزش چشم عبارتند از:

• قطره چشم
• قطره اشک مصنوعی
• تجویز آنتی بیوتیک در صورت مبتلا به عفونت چشم
• درمان آلرژی‌هایی که باعث آبریزش چشم می‌شوند
• قرار دادن حوله گرم و مرطوب بر روی چشم
• استفاده از قطره‌های چشم 

چه موقع باید به پزشک مراجعه کنیم؟

آبریزش چشم معمولا مشکل خطرناکی نیست اما، اگر با برخی علائم و شرایط دیگر همراه باشد نیاز است که به پزشک مراجعه کنید. این موارد می‌توانند نشانه‌ای از مشکلات بسیار جدی چشم باشند که نیاز به درمان سریع دارند و بهتر است به موقع برطرف شوند تا مشکلات حاد بیشتری را به وجود نیاورند. مواردی که نیاز به مراجعه به پزشک دارند، عبارتند از:

• مشکلات چشم با سردرد شدید
• از بین رفتن یا اختلال در بینایی
• ترشح یا خونریزی از چشم
• وجود مواد شیمیایی در چشم
• کبودی بدون علت در اطراف چشم
• چشم های قرمز، متورم یا دردناک
• حساسیت در اطراف بینی یا سینوس‌ها
• آسیب دیدن و خراشیده شدن چشم
• جسم خارجی که در قسمت داخلی پلک گیر کرده است

کلام پایانی

آبریزش چشم یا اپی‌فورا یک مشکل شایع در چشم است که در هر سنی، رخ می‌دهد. این مشکل ناشی از عواملی مانند: التهاب، عفونت، خشکی چشم و انسداد مجاری اشکی است. همچنین باعث ایجاد علائمی مانند: قرمزی، سوزش و درد می‌شود. این مشکل ناشی از علل مختلفی است، اما تشخیص و درمان به موقع آن می‌تواند از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری کند. اگر آبریزش چشم شما ادامه پیدا کرد یا با علائم دیگری همراه بود، حتماً به چشم پزشک مراجعه کنید تا بهترین روش درمانی برای شما تعیین شود. در صورت بروز این مشکل، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید تا راهکارهای مناسب برای درمان را دریافت نمایید. با در نظر گرفتن نوع و شدت آبریزش، پزشک می‌تواند بهترین روش درمان را برای شما انتخاب کند.