فلج بلز : علت، علائم، تشخیص و درمان

فلج بلز یا فلج بل چیست؟

فلج بلز یا بل یک اختلال عصبی است که باعث فلج موقت در عضلات صورت می‌شود. این اختلال معمولاً فقط یک سمت صورت را تحت تأثیر قرار می‌دهد و منجر به نشانه‌هایی مانند لبخند کج یا افتادگی پلک در یک سمت صورت می‌شود. در موارد نادر، هر دو طرف صورت نیز ممکن است تحت تاثیر قرار گیرند. فلج بل به دلیل التهاب و تورم عصب هفتم جمجمه، که مسئول کنترل عضلات صورت است، رخ می‌دهد. در بسیاری از موارد، علت مشخصی برای بروز فلج بل وجود ندارد و به عنوان ایدیوپاتیک شناخته می‌شود، اما در برخی مواقع این التهاب ناشی از عفونت‌های ویروسی مانند آنفولانزا است. اسم این بیماری از روی نام جراح اسکاتلندی، چارلز بل که برای اولین بار این بیماری را در قرن نوزدهم کشف کرد، گرفته شده است.

علائم فلج بلز

فلج بلز یک اختلال عصبی است که می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر روی عملکرد صورت و احساسات فرد داشته باشد. این بیماری معمولاً به طور ناگهانی بروز می‌کند و علائم آن در عرض ۴۸ تا ۷۲ ساعت به شدت افزایش می‌یابد. این علائم زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار داده و منجر به مشکلاتی در برقراری ارتباط و تعامل اجتماعی می‌شوند. شایع‌ترین نشانه‌های این بیماری شامل موارد زیر است: 

• ضعف ناگهانی یا فلج در یک طرف صورت 
• عدم توانایی در بستن چشم و لب‌ها در سمت آسیب‌دیده
• سوزش چشم و خشکی چشم به دلیل بسته نشدن پلک مخصوصا موقع خواب
• افزایش میزان تولید اشک
• افتادگی صورت و بخشی از دهان
• آبریزش از دهان به دلیل بسته نشدن لب‌ها
• تغییرات چهره
• افتادگی ابرو
• تغییر حس چشایی مخصوصا در دو سوم جلوی زبان
• حساسیت به صدا (هیپراکوزیس) 
• احساس درد در صورت
• قرینه نبودن صورت
• مشکل در صحبت کردن، خوردن یا نوشیدن
• شنیدن صدای زنگ در گوش

فلج بلز در کودکان نیز اتفاق می‌افتد و علائم  آن به طور ناگهانی شروع می‌شوند و در طی چند ساعت به سرعت پیشرفت می‌کند و در نتیجه یک طرف صورت را تحت تأثیر قرار می‌دهند. در موارد شدید فلج بلز، عضلات صورت در طرف آسیب دیده کاملاً فلج شوند. در این شرایط فاصله بین پلک‌های بالا و پایین  بزرگ شده و در هنگام خواب باز می‌ماند. این اتفاق منجر به عدم توانایی بستن چشم در طرف آسیب دیده می‌شود. برخی از افراد مبتلا به فلج بلز دچار از بین رفتن حس چشایی در یک طرف دهان، آبریزش و افزایش حساسیت به صدا (هایپرراکوزیس) در ناحیه آسیب دیده سر می‌شوند. بهبودی از فلج بل به میزان و شدت آسیب به عصب جمجمه هفتم بستگی دارد. اگر فلج صورت فقط جزئی باشد، می‌توان بهبودی کامل را انتظار داشت. عضلات آسیب دیده معمولاً طی یک تا دو ماه به عملکرد اصلی خود را بازمی‌گردند. ریزش اشک همراه با انقباضات عضلانی صورت، گاهی اوقات پس از فلج  ایجاد می‌شود.

علت فلج بلز

التهاب و فشرده شدن عصب هفتم جمجمه شما عامل اصلی فلج بل است. هفتمین عصب جمجمه‌ حامل سیگنال‌های عصبی است که حرکات و حالات صورت شما را کنترل می‌کند. همچنین حامل سیگنال‌های عصبی است که در چشایی نقش دارند و اشک در چشم شما تولید می‌کنند. بنابر این علت کلی و اصلی فلج بلز آسیب به این عصب است. همچنین برخی از عفونت‌های ویروسی باعث التهاب عصب هفتم جمجمه‌ می‌شود که در نهایت باعث فلج بل می‌شود. دیگر علت‌های فلج بل عبارتند از:

• هرپس سیمپلکس 1 (ویروسی که باعث عفونت های دهانی مانند تبخال می شود).
• ویروس واریسلا زوستر (آبله مرغان و زونا)
• ویروس اپشتین بار (مونونوکلئوز)
• کووید 19
• دیابت
• فشار خون بالا
• آسیب یا ضربه به صورت
• کم خوابی
• بیماری‌های خود ایمنی
• بیماری لایم
• سندرم گیلن باره
• سارکوئیدوز
• میاستنی گراویس
• اسکلروز چندگانه

عوامل خطر فلج بلز

فلج بلز، یک اختلال عصبی است که به فلج موقت عضلات صورت منجر می‌شود. بهتر است که بدانید هیچ اقدام خاصی نمی‌تواند از بروز فلج بلز جلوگیری کند. اما، برخی از شرایط هستند که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. برخی از عوامل خطر مرتبط با بروز فلج بلز شامل موارد زیر هستند: 

• دیابت: این بیماری باعث بروز برخی مشکلات عصبی می‌شود که احتمال ابتلا به فلج بلز را افزایش می‌دهند. 
• بارداری: تغییرات هورمونی و فیزیکی در دوران بارداری نیز خطر آسیب به عصب صورت و در نتیجه ابتلا به فلج بل را افزایش دهد. 
• پره اکلامپسی: این بیماری باعث عوارض جدی در دوران بارداری می‌شود و عوارض ناشی از این بیماری نیز احتمال فلج بلز را افزایش می‌دهند. 
• چاقی (BMI ۳۰ یا بالاتر): اضافه وزن و چاقی تاثیرات منفی بر روی سلامت کلی بدن و همچنین سیستم عصبی دارند. همانطور که گفته شد آسیب به عصب صورت نیز علت اصلی فلج بل است. 
• فشار خون بالا: این مشکل خطر ابتلا به شرایط مختلف پزشکی، از جمله فلج بلز را افزایش می‌دهد. همچنین بالا بودن فشار خون باعث ایجاد دیگر عوامل خطر فلج بلز نیز می‌شود. 
• سابقه ابتلا به فلج بلز: اگر قبلاً به این اختلال مبتلا شده‌اید، احتمال بروز مجدد آن در شما بیشتر از دیگر افراد است.

عوارض فلج بلز 

فلج بلز معمولاً عوارض جدی و دائمی ندارد، با این حال خشکی چشم، آبریزش از چشم و دهان عوارضی هستند که این بیماری ایجاد می‌کند. درواقع این بیماری در مواردی که آسیب شدیدی به عصب هفتم جمجمه وارد شده باشد، باعث ایجاد عوارض می‌شود. آگاهی از این عوارض به بیماران کمک می‌کند تا در صورت بروز این عوارض به سرعت به پزشک مراجعه کنند و درمان‌های لازم را دریافت کنند.این عوارض شامل موارد زیر هستند: 

• خشکی قرنیه: به دلیل مشکل در بستن چشم‌ها، خشکی چشم و آسیب به قرنیه ایجاد می‌شود که در نهایت منجر به مشکلات بینایی می‌شوند. 
• عفونت چشم: عدم بسته شدن کامل چشم خطر ابتلا به عفونت‌های چشمی را نیز افزایش می‌دهد. 
• آسیب دائمی به عصب صورت: در موارد نادر، آسیب به عصب صورت باعث بروز مشکلات دائمی در عملکرد عضلات صورت می‌شود. 
• انقباضات غیرارادی ماهیچه صورت: این انقباضات باعث ناهماهنگی در حرکات صورت می‌شوند و بر کیفیت زندگی فرد تأثیر منفی بسیار زیادی می‌گذارند. 

تشخیص فلج بلز 

پزشک فلج بلز را با بررسی علائمی که بیماری ایجاد می‌کند تشخیص می‌دهد. ابتدا، پزشک درباره زمان شروع علائم و اینکه آیا این علائم تغییر کرده‌اند، از شما سوالاتی می‌پرسد. سپس، یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و از بیمار می‌خواهد تا عضلات صورت خود را به شیوه‌های خاصی حرکت دهد. مهم‌ترین یافته در معاینه فیزیکی برای تشخیص فلج بلز، ضعف جزئی یا کامل عضلات پیشانی است. 

برخی از بیماری‌ها و شرایط دیگر مانند: سکته مغزی، سارکوئیدوز، بیماری لایم، عفونت‌های باکتریایی گوش میانی، مولتیپل اسکلروزیس و تومورهای نزدیک عصب صورت نیز علائمی مشابه با فلج بلز ایجاد می‌کنند. با این حال، پزشک معمولاً با بررسی سابقه علائم و معاینه فیزیکی، فلج بلز را به درستی تشخیص می‌دهد. در برخی موارد، پزشک انجام یک یا چند آزمایش اضافی را برای تایید تشخیص پیشنهاد می‌کند. معمولا برای رد بیماری‌هایی ماننند بیماری لایم یا سارکوئیدوز از آزمایش خون استفاده می‌کند. همچنین از الکترومیوگرافی (EMG) برای اندازه‌گیری فعالیت و آسیب عصبی استفاده می‌کند. این آزمایش به پزشک در پیش بینی سرعت بهبودی نیز کمک می‌کند. 

دیگر آزمایش‌هایی که پزشک برای رد دیگر بیماری‌ها مانند: سکته مغزی، تومور، مولتیپل اسکلروزیس یا سایر دلایل آسیب عصبی استفاده می‌کند، MRI و CT اسکن هستند. در صورتی که پزشک به بیماری مننژیت مشکوک باشد از پونکسیون کمری (آسیب نخاعی) برای بررسی این بیماری استفاده می‌کند. این روش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا به تشخیص دقیق‌تری برسد و علت فلج صورت را تعیین کند.

درمان فلج بلز 

اگر علت خاصی برای فلج بل، مانند عفونت  شناسایی شود، ابتدا آن علت درمان می‌شود، اما در غیر این صورت، علائم در صورت نیاز درمان می‌شوند. اکثر موارد فلج بلز بدون نیاز به درمان خاصی بهبود می‌یابند. با این حال، پزشک برای تسکین علائم، از روش‌های مختلف درمانی استفاده می‌کند. یکی از درمان‌هایی که معمولا توصیه می‌شود محافظت از چشم در برابر خشک شدن در شب یا هنگام کار با کامپیوتر است. پزشک بر اساس شدت علائم و سابقه بیماری شما، روش‌های مختلف درمان را برای بیماری شما تجویز می‌کند. انواع روش‌های درمانی عبارتند از: 

• جراحی
• قطره برای مراقبت از چشم
• داروهای کورتیکواستروئیدهای خوراکی
• داروهای ضد ویروسی
• مسکن‌ها برای تسکین درد فلج بلز
• فیزیوتراپی فلج بلز

جراحی 

جراحی برای درمان فلج بلز به ویژه برای افرادی که با علائم بلندمدت و عدم بهبود مواجه هستند، یکی از گزینه‌های درمانی است. این روش معمولا برای افرادی که علائم شدیدی مانند فلج دائمی یا عوارضی مانند عدم تقارن صورت دارند، به کار می‌رود. جراحی پلاستیک یکی از مهم ترین جراحی ها برای درمان فلج بلز است. در موارد نادر که فلج بلز به‌ طور کامل برطرف نمی‌شود و عوارض پایدار ایجاد می‌کند، جراحی پلاستیک می‌تواند یک گزینه درمانی باشد. این نوع جراحی‌ به اصلاح‌ عدم تقارن صورت و بهبود عملکرد پلک‌ها کمک می‌کنند تا از بروز مشکلات چشمی جلوگیری شود و ظاهر طبیعی صورت تا حد ممکن بازگردانده شود.

جراحی ترمیم عصب (Facial Reanimation) یکی از جراحی‌های فلج بلز است. این روش شامل پیوند عصب، انتقال عضله یا استفاده از عضلات سالم نواحی دیگر بدن برای بازسازی حرکت صورت هستند. هدف این جراحی بازگرداندن تقارن و بهبود عملکرد حرکات صورت است. به عنوان مثال، در پیوند عصب، بخشی از عصب سالم از ناحیه دیگر بدن به ناحیه آسیب دیده صورت، پیوند زده می‌شود تا کنترل حرکتی عضلات صورت بهتر شود. 

اگر دچار افتادگی ابرو شده باشید نیز می‌شود جراحی لیفت ابرو برای درمان افتادگی انجام داد. این جراحی برای بیمارانی که دچار افتادگی پلک یا عدم تقارن ابرو شده‌اند، انجام می‌شود. هدف این است که باز و بسته شدن پلک بهبود یابد و از خشکی و آسیب به چشم جلوگیری شود. 

جراحی دکمپرسیون عصب (Nerve Decompression) نیز از جمله روش‌های جراحی است که در گذشته برای کاهش فشار روی عصب صورت از استفاده می‌شد. اما، امروزه به دلیل‌ عدم اثربخشی کافی و ریسک بالای آن، به ندرت انجام می‌شود. این جراحی تنها در شرایطی انجام می‌شود که آسیب عصب به شدت پیشرفته باشد و راه‌های دیگر مؤثر نباشند.

قطره برای مراقبت از چشم

یکی از مهم‌ترین جنبه‌های درمان فلج بلز، مراقبت مناسب از چشم است. در صورتی که پلک فرد به دلیل ضعف عضلانی به خوبی بسته نشود، ممکن است خطر خشکی و سوزش چشم افزایش یابد. پزشک قطره‌های چشمی مانند اشک مصنوعی را برای تسکین خشکی و سوزش چشم تجویز می‌کند. در مواردی که پلک بسته نمی‌شود، استفاده از چسب چشم می‌تواند از چشم در برابر خشکی، محرک‌ها و آسیب‌ها محافظت کند. مراقبت از چشم برای جلوگیری از آسیب به قرنیه، که یکی از عوارض جدی فلج بلز است، بسیار مهم دارد. 

داروهای کورتیکواستروئیدهای خوراکی

کورتیکواستروئیدهای خوراکی مانند پردنیزولون در کاهش التهاب و تورم عصب صورت مؤثر هستند. این داروها به بهبود سریع‌تر حرکات عضلات صورت کمک می‌کنند. این روش درمانی زمانی بیشترین اثربخشی را دارد که مصرف آن در ۴۸ ساعت اول پس از شروع علائم آغاز شود. کورتیکواستروئیدها به طور قابل توجهی روند بهبودی را سریع‌تر می‌کنند و عوارض ناشی از فلج بلز را نیز کاهش می‌دهند. 

داروهای ضد ویروسی

پزشکان گاهی داروهای ضد ویروسی را برای سریع تر شدن بهبودی و کاهش عوارض توصیه می‌کنند.  پزشکان معمولاً داروهای ضد ویروسی را تنها برای موارد شدید فلج بلز تجویز می‌کنند. بهترین نتیجه زمانی به دست می‌آید که این داروها همراه با کورتیکواستروئیدهای خوراکی استفاده شوند. 

مسکن‌ها برای تسکین درد فلج بلز

مسکن‌ها گروهی از داروها هستند که به منظور کاهش درد مورد استفاده قرار می‌گیرند. در مواردی مانند فلج بلز که با درد همراه است، مصرف مسکن‌ها به فرد کمک می‌کند تا بیمار در دوران بیماری درد کمتری را تجربه کند. در ادامه به برخی از انواع مسکن‌ها که در موارد فلج بلز مورد استفاده قرار می‌گیرند، اشاره می‌کنیم:

• آسپرین و داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
• داروهای ضد درد غیر نوپیوئیدی (Non-opioid Analgesics)
• داروهای ضد درد ضعیف تا متوسط (Weak to Moderate Opioid Analgesics)

فیزیوتراپی فلج بلز

فیزیوتراپی برای فلج بلز به کاهش و بهبود عملکرد صورت کمک می‌کند. این درمان شامل تمرینات هدفمندی برای تقویت عضلات صورت و بهبود هماهنگی این عضلات است. همچنین تکنیک‌های فیزیوتراپی می‌تواند به بازگرداندن قدرت عضلات ضعیف یا فلج شده و کاهش درد در صورت کمک می‌کند. متخصص فیزیوتراپی یک برنامه درمانی شخصی طراحی می‌کند تا به بازیابی کامل عملکرد صورت کمک کند.

طول درمان فلج بلز

به گفته مجله Southern Cross نزدیک به ۹۰ درصد از افرادی که به فلج بل مبتلا هستند، بین ۶ تا ۱۲ هفته پس از ابتلا به این بیماری، به صورت کامل بهبود پیدا می‌کنند. در واقع پس از گذشت این مدت علائم بیماری از بین می‌روند و قدرت عضلات به حالت بعی بر می‌گردد و عضلات صورت عملکرد طبیعی خود را به دست می‌آورند. اما، در درصد کمی از افراد علائم به طور کامل بهبود پیدا نمی‌کنند و درجاتی از فلجی به طور دائم درصورت آن‌ها باقی می‌مانند. بهبودی کامل در افرادی که بیش از ۶۰ سال سن دارند کمتر از دیگر افراد است و این افراد در بیشتر مواقع دچار فلج جزئی و دائمی می‌شوند.

همچنین در مورد غذاهای مفید برای فلج بلز نیز بخوانید.

تصاویری از فلج بلز 

کلام پایانی