فلج بلز : علت، علائم، تشخیص و درمان

فلج بل یا فلج بلز چیست؟

فلج بل (Bell's Palsy) وضعیتی است که باعث فلج موقت صورت می‌شود. معمولاً فقط ماهیچه‌های یک طرف صورت شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ممکن است لبخندی کج داشته باشید یا پلکی داشته باشید که نتوانید به طور کامل آن را ببندید. به ندرت هر دو طرف صورت شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. فلج بلز زمانی اتفاق می‌افتد که التهاب و تورم در عصب هفتم جمجمه شما، عصبی که عضلات صورت را کنترل می‌کند، وجود دارد. برخی از بیماری‌ها (مانند عفونت‌های ویروسی) می‌توانند باعث التهاب شوند، اما بسیاری از موارد فلج بل دلیل مشخصی ندارند (ایدیوپاتیک). فلج بل می‌تواند هر فردی را در هر سنی مبتلا کند. میانگین سن شروع آن 40 سال است.

چه عواملی باعث فلج بلز می‌شود؟

التهاب و فشرده شدن عصب هفتم جمجمه شما عامل اصلی فلج بل است. هفتمین عصب جمجمه‌ای حامل سیگنال‌های عصبی است که حرکات و حالات صورت شما را کنترل می‌کند. همچنین حامل سیگنال‌های عصبی است که در چشایی نقش دارند و اشک در چشم شما تولید می‌کنند. شما دو تا از این عصب‌ها را دارید. هر کدام یک طرف صورت شما را کنترل می‌کنند. هنگامی که چشم فرد ملتهب می‌شود، بر نحوه حرکت ماهیچه‌های یک طرف صورت تأثیر می‌گذارد. دانشمندان دریافته‌اند که برخی از عفونت‌های ویروسی ممکن است باعث التهاب عصب هفتم جمجمه‌ای شود و باعث فلج بل شود. آنها عبارتند از:

• هرپس سیمپلکس 1 (ویروسی که باعث عفونت های دهانی مانند تبخال می شود).
• ویروس واریسلا زوستر (آبله مرغان و زونا).
• ویروس اپشتین بار (مونونوکلئوز).
• کووید 19.

سایر محرک‌ها ممکن است شامل داشتن سیستم ایمنی ضعیف از موارد زیر باشد:

• دیابت
• فشار خون بالا
• جراحت
• کم خوابی
• ضربه جسمی
• شرایط خود ایمنی
• بیماری لایم
• سندرم گیلن باره
• سارکوئیدوز
• میاستنی گراویس
• اسکلروز چندگانه

علائم و نشانه‌های فلج بلز

در بیشتر موارد فلج بلز، فقط ضعف عضلات صورت رخ می‌دهد و فلج صورت موقتی است و همچنین بیشتر موارد با دو تا سه هفته برطرف می‌شوند. تقریباً ۸۰ درصد موارد طی سه ماه برطرف می‌شود. با این حال، برخی از موارد همچنان ادامه دارد. گاهی اوقات  فقط نیمه بالا یا پایین صورت تحت تأثیر قرار می‌گیرد. علائم فلج بلز عبارتند از:

• تب خفیف
• درد در پشت گوش
• سفتی گردن
• ضعف یا سفتی در یک طرف صورت

علائم  به طور ناگهانی شروع می‌شود و در طی چند ساعت به سرعت پیشرفت می‌کند. و در نتیجه بخشی یا تمام صورت را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

در موارد شدید فلج بلز، عضلات صورت در طرف آسیب دیده کاملاً فلج شده و باعث می‌شوند آن طرف صورت صاف، بی‌حالت و بی‌حرکت شود. اغلب دهانه بین پلک‌های بالا و پایین  بزرگ شده و در هنگام خواب باز می‌ماند. این اتفاق می‌تواند منجر به عدم توانایی بستن چشم در طرف آسیب دیده شود.

اگر ناحیه فشرده شده عصب صورت در کنار انشعاب سایر اعصاب باشد تولید بزاق و یا اشک کاهش می‌یابد. برخی از افراد مبتلا به فلج بلز دچار از بین رفتن حس چشایی در یک طرف دهان، آبریزش و افزایش حساسیت به صدا (هایپرراکوزیس) در ناحیه آسیب دیده سر می‌شوند. بهبودی از فلج بل به میزان و شدت آسیب به عصب جمجمه هفتم بستگی دارد. اگر فلج صورت فقط جزئی باشد، می‌توان بهبودی کامل را انتظار داشت. عضلات آسیب دیده معمولاً طی یک تا دو ماه به عملکرد اصلی خود را بازمی‌گردند. ریزش اشک همراه با انقباضات عضلانی صورت، گاهی اوقات پس از فلج  ایجاد می‌شود.

فلج بلز چگونه تشخیص داده می‌شود؟

آزمایش‌های الکترودیاگنوتیک برای ارزیابی میزان آسیب دیدن عصب استفاده می‌شود. ابتدا پزشک یک معاینه عصبی انجام می‌دهد. او از فرد می‌خواهد طیف وسیعی از حرکات صورت مانند بستن چشم، لب زدن، ابرو بالا انداختن و لبخند زدن را انجام دهید. تشخیص فلج بل در صورتی احتمال دارد که توانایی حرکت دادن ناحیه آسیب دیده صورت را از دست داده باشید، یا حرکت صورت به شدت مختل شده باشد و علائم و نشانه دیگری نداشته باشید. برای از بین بردن علل احتمالی دیگر ، پزشک درخواست می‌کند که آزمایشات زیر را انجام دهید:

• آزمایش خون برای رد سایر علل احتمالی، مانند بیماری لایم و سندرم رامسی هانت.
• تصویربرداری، مانند (MRI) و توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن)، برای رد سایر علل احتمالی مانند تومورها.
• آزمایشات مربوط به گوش، حلق و بینی.

درمان فلج بلز چگونه است؟

بیشتر مبتلایان به این عارضه بدون درمان کاملا بهبود می‌یابند. ماساژ عضلات فلج می‌تواند به حفظ  عضلات صورت کمک کرده و از کاهش عملکرد عضلات جلوگیری کند. یکی از روش‌های درمان فلج بلز، محافظت از خشک شدن چشم در شب یا هنگام کار با کامپیوتر است. مراقبت از چشم، شامل قطره‌های چشمی در روز، پماد هنگام خواب، یا مرطوب کردن اتاق به کمک دستگاه بخور در شب است. این مراقبت‌ها همچنین می‌توانند به محافظت از خراش قرنیه کمک کنند که برای مدیریت فلج بلز بسیار مهم است. پزشک بر‌اساس شدت علائم و مشخصات پزشکی فرد یک پروتکل درمانی مناسب برای شرایط او تجویز خواهد کرد. درمان اصلی برای کمک به کاهش التهاب و در نتیجه کاهش فشار بر عصب صورت، استروئیدهای خوراکی است. اگر مشکوک به سندرم رامسی هانت باشید، باید داروهای ضد ویروسی نیز مصرف کنید. انواع روش درمان فلج بلز عبارتند از: 

• داروهای استروئیدی 
• فیزیوتراپی
• مسکن‌ها

در ادامه به بررسی هر یک از این موارد می‌پردازیم. 

داروهای استروئیدی برای کاهش التهاب فلج بلز

از جمله داروهایی که در کاهش التهاب و تسکین علائم این بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرند، داروهای استروئیدی هستند. داروهای استروئیدی (کورتیکواستروئیدها) می‌توانند به عنوان قسمتی از برنامه درمانی برای مدیریت التهاب و علائم مرتبط با فلج بلز در نظر گرفته شوند. این داروها با کاهش التهاب و واکنش‌های ایمنی در بدن کمک می‌کنند.

فیزیوتراپی برای درمان فلج بلز

فیزیوتراپی نقش مهمی در درمان فلج بلز (Bell's Palsy) ایفا می‌کند، به ویژه در تحریک عصب صورتی (عصب فاسیال) و بهبود علائم و عملکرد حرکتی صورت در افراد مبتلا به این وضعیت. تمرین‌های فیزیوتراپی برای تحریک عصب صورت به صورت زیر است.

• تمرینات ماهیچه‌ای
• تحریک الکتریکی
• ماساژ و تمرینات ترکیبی
• توانبخشی حرکتی

مسکن‌ها برای تسکین درد فلج بلز

مسکن‌ها گروهی از داروها هستند که به منظور تسکین درد و کاهش ترشح درد مورد استفاده قرار می‌گیرند. در مواردی مانند فلج بلز که ممکن است با درد و عدم راحتی همراه باشد، مصرف مسکن‌ها می‌تواند به فرد کمک کند تا بازه‌ای از زمان را با راحتی بیشتر تجربه کند. در ادامه به برخی از انواع مسکن‌ها که ممکن است در موارد فلج بلز مورد استفاده قرار گیرند، اشاره می‌کنیم.

• آسپرین و داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
• داروهای ضد درد غیر نوپیوئیدی (Non-opioid Analgesics)
• داروهای ضد درد ضعیف تا متوسط (Weak to Moderate Opioid Analgesics)

همچنین بخوانید: درمان قطعی فلج بلز

در هر صورت، مصرف مسکن‌ها باید تحت نظر یک پزشک صورت گیرد. انتخاب دارو و دوز مناسب باید بر اساس شدت درد، وضعیت سلامت کلی بیمار، داروهای دیگری که ممکن است مصرف می‌کند، و واکنش به داروهای مختلف صورت بگیرد. همچنین، به دلیل ممکن بودن عوارض جانبی و تداخل با داروهای دیگر، مهم است که پزشک معالج راجع به تاریخچه سلامتی شما آگاه باشد.

تصاویری از بروز فلج بلز 

همانطور که گفته شد فلج بلز یک وضعیت ناگهانی و غیرقابل پیش‌بینی است که عبارت است از اختلال در عصب صورت (عصب هفتم) که به علت التهاب، ورم یا تحت فشار قرار گرفتن، باعث ضعف یا فلج یک یا هر دو طرف چهره می‌شود. این وضعیت می‌تواند باعث عدم توانایی در کنترل عضلات چهره، بیان عواطف و حتی بلعیدن شود. در این قسمت تصاویری از بروز فلج بلز را مشاهده می‌کنید.