تیروئید چشمی و درمان آن

غده‌های تیروئید یک جفت اندام هستند که در گردن قرار دارند. عملکرد اصلی آن‌ها تشکیل هورمون‌های خاصی است که بر متابولیسم بدن تأثیر می‌گذارند. اختلال غده تیروئید با تغییر در تولید هورمون (کاهش یا افزایش) همراه است و می‌تواند علائم متعددی ایجاد کند. خستگی، تغییرات در پوست و مو و افزایش یا کاهش وزن نمونه‌هایی از علائم احتمالی آن هستند. بسته به نوع بیماری تیروئید، چشم‌ها نیز ممکن است درگیر شوند. این وضعیت می‌تواند به‌عنوان‌مثال به‌صورت دوبینی به دلیل اختلالات در ناحیه عضلات چشم یا بیرون زدگی چشم در زمینه اربیتوپاتی غدد درون‌ریز قابل‌توجه باشد. در این مقاله، تیروئید چشمی، علائم، علل، راه‌های تشخیص و درمان آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد. برای آشنایی با این موارد تا انتهای مقاله، همراه ما باشید.

تیروئید چشمی چیست؟

بیماری تیروئید چشمی، یک بیماری خود ایمنی است که در آن سلول‌های ایمنی به غده تیروئید حمله می‌کنند. غده تیروئید این حمله را با ترشح مقدار اضافی هورمون تیروئید پاسخ می‌دهد. در نتیجه غده تیروئید بزرگ می‌شود و هورمون‌های اضافی، متابولیسم را افزایش می‌دهند. حالت هایپرمتابولیک با تپش قلب، تعریق زیاد، فشار خون بالا، تحریک پذیری، خستگی، کاهش وزن، عدم تحمل گرما و ریزش مو و تغییر در کیفیت مو مشخص می‌شود. هنگامی که سیستم ایمنی به بافت‌های اطراف چشم حمله می‌کند، باعث بزرگ شدن ماهیچه‌های چشم یا چربی اطراف آن می‌شود. چشم‌ها در برابر بیماری گریوز، آسیب‌پذیر هستند، زیرا بیماری خودایمنی اغلب عضلات چشم و بافت همبند در حفره چشم را هدف قرار می‌دهد. این وضعیت، به این دلیل رخ می‌دهد که بافت‌های اطراف چشم حاوی پروتئین‌هایی هستند که شبیه به سیستم ایمنی بدن، مانند غده تیروئید هستند. علائم می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. اما تنها ۱۰ تا ۲۰ درصد بیماران دارای بیماری‌های تهدید کننده بینایی هستند. بافت دیگری که می‌تواند در حمله ایمنی بیماری تیروئید چشمی نیز نقش داشته باشد، پوست ساق پا است. 

ارتباط تیروئید و چشم

غده تیروئید در گردن قرار دارد و هورمون‌هایی تولید می‌کند که متابولیسم ما را تنظیم می‌کنند. تغییر در عملکرد این غده باعث ترشح هورمونی بیش از حد (پرکاری تیروئید) یا کم کاری تیروئید می‌شود. در این شرایط به دلیل مکانیسم خودایمنی بدن که باید با عفونت‌ها مقابله کند، در برابر عفونت واکنش نشان می‌دهد. این واکنش خود ایمنی بدن باعث ایجاد بیماری‌هایی مانند بیماری تیروئید چشمی می‌شود. 

افتالموپاتی مرتبط با تیروئید از نظر شدت بیماری، متفاوت است و باعث درگیر شدن یک یا هر دو چشم می‌شود. این بیماری بر پلک‌ها تأثیر می‌گذارد و باعث قرمزی، تورم (ادم) یا ضخیم شدن پلک می‌شود. اگر پلک‌ها به درستی بسته نشوند، قرنیه خشک شده و منجر به زخم در قرنیه می‌شود. در این وضعیت شما در کره چشم علائمی مانند: افزایش اشک، حساسیت به نور، درد، ورم، قرمزی یا افزایش عروق خونی را تجربه خواهید کرد. هنگامی که این علائم ظاهر می‌شوند، عملکرد تیروئید باید بررسی شود و به طور مناسب درمان شود.

علائم تیروئید چشمی

برای آشنایی با نشانه‌های تیروئید چشمی ابتدا باید بدانید که هنگامی که آسیب سلولی به‌عنوان بخشی از فرایندهای خودایمنی رخ دهد، باعث ایجاد التهاب می‌شود. همچنین، افزایش اندازه در حفره چشم منجر به جابه‌جایی چشم‌ها به بیرون می‌شود. نشانه‌های تیروئید چشمی عبارتند از:

• بیرون زدگی چشم
• بسته نشدن کامل پلک‌ها
• خشکی چشم به دلیل کمبود رطوبت قرنیه همراه با قرمزی چشم، احساس جسم خارجی، حساسیت به نور و افزایش اشک در چشم.
• اختلال بینایی
• چشم درد
• اختلالات عضلانی چشم با دوبینی و استرابیسم

عوامل خطر تیروئید چشمی

یکی از عوامل خطر بماری تیروئید چشمی جنسیت است. زنان در معرض خطر ابتلا به اوربیتوپاتی غدد درون‌ریز هستند. در واقع، بانوان بیشتر تحت‌تأثیر بیماری‌هایی قرار می‌گیرد که توسط سیستم ایمنی بدن ایجاد می‌شود. یکی دیگر از عوامل خطر شناخته شده سیگارکشیدن است. علاوه بر احتمال بیشتر درگیری چشمی، بیماری در افراد سیگاری در بیشتر موارد پیشرفت بیشتری دارد و موفقیت درمان به میزان قابل‌توجهی کمتر است. 

بیماری گریوز چیست؟

بیماری گریوز یک فرایند خودایمنی است که در آن آنتی‌بادی‌ها، علیه غده تیروئید و اجزای مدار تشکیل می‌شوند. به طور مشخص، غده تیروئید پرکار (پرکاری تیروئید) رخ می‌دهد. غده تیروئید بزرگ‌تر می‌شود (به‌اصطلاح گواتر) و هورمون‌های بیشتری تولید می‌شود که به نوبه خود می‌تواند علائم مختلفی را ایجاد کند (کاهش وزن، ریزش مو، تعریق، تاکی‌کاردی و غیره). اگر چشم‌ها نیز تحت‌تأثیر قرار گرفته باشند (اوربیتوپاتی غدد درون‌ریز)، به‌اصطلاح به آن سه‌گانه مرسبرگر می‌گویند.

چشم‌های بیرون‌زده در پرکاری تیروئید (افتالموپاتی)

غده تیروئید از اندام‌های غدد درون‌ریز است. یعنی هورمون‌هایی را تولید می‌کند که از طریق جریان خون به اندام‌های هدف می‌رسند. اگر غده تیروئید ناکارآمد باشد (معمولاً بیش فعال) و چشم نیز تحت‌تأثیر قرار گیرد، در پزشکی به آن «اوربیتوپاتی غدد درون‌ریز» می‌گویند. این وضعیت به دلیل آن است که برخی از مولکول‌هایی که در غده تیروئید و در مدار چشم یافت می‌شوند در پاسخ به غده و بافت‌های مداری چشم ،ملتهب می‌شوند.

این بیماری با التهاب مدار چشم شروع می‌شود که به صورت ورم پلک، پروپتوز و گاهی اوقات استرابیسم، معمولاً بدون درد ظاهر می‌شود. پیشرفت و شدت افتالموپاتی تیروئید بسیار متفاوت است و در برخی موارد حتی منجر به خطر از دست دادن بینایی نیز می‌شود. 

پس از شروع بیماری، یک دوره التهاب، شروع می‌شود که می‌تواند از چند ماه تا 2 سال طول بکشد. برخی از علائمی که ممکن است با افتالموپاتی تیروئید همراه باشد عبارت‌اند از :

• احساس جسم خارجی، سوزش چشم و اشک ریزش
• دوبینی ناشی از استرابیسم
• کاهش حدت بینایی به دلیل فشرده سازی عصب بینایی

معمولاً هر دو چشم آسیب می‌بینند. اگرچه می‌تواند یک طرفه و نامتقارن باشد.این بیماری عمدتاً زنان 40 تا 60 ساله را درگیر می کند و پیشرفت آن ارتباط مستقیمی با سیگار دارد. افتالموپاتی تیروئید ممکن است حتی قبل از تشخیص بیماری تیروئید ظاهر شود .

درمان افتالموپاتی تیروئید، بسته به مرحله بیماری و مشکلاتی که توسط متخصص تشخیص داده شده، تجویز می‌شود. در مراحل اولیه، زمانی که تمام تغییرات التهابی رخ می‌دهند، هدف درمان محافظت از سطح چشم در برابر خشک شدن است. درمان ضد التهابی با کورتیکواستروئیدها در مواردی استفاده می‌شود که فرآیند التهابی می‌تواند باعث از دست دادن بینایی شود. در برخی از بیماران، پس از گذراندن دوره التهابی، چشم‌ها به حالت عادی باز می‌گردند و نیازی به درمان جراحی ندارند. اما، در موارد دیگر پس از مرحله مزمن التهاب، فیبروز عضلات و چربی دور چشم رخ می‌دهد که برای درمان این شرایط نیاز به جراحی است. سپس در صورت لزوم اقداماتی برای اصلاح استرابیسم انجام می‌شود.

تشخیص تیروئید چشمی

در مورد بیماری‌های تیروئیدی که چشم‌ها را درگیر می‌کنند مانند تیروئید چشمی، معایناتی که توسط چشم‌ پزشک انجام می‌شود از اهمیت بالایی برخوردار هستند. در صورت مشکوک بودن به اوربیتوپاتی غدد درون‌ریز، ابتدا معاینه کامل چشم‌پزشکی انجام می‌شود و سپس موارد زیر بررسی می‌شوند:

• حدت بینایی
• دید رنگی
• میدان دید
• فشار داخل چشم
• تحرک چشم
• پهنای پلک
• بررسی عضلات چشم و تحرک آن‌ها با کمک سونوگرافی
• معاینه استرابیسم

برای تشخیص دقیق تیروئید چشمی، پزشک معالج ممکن است آزمون‌های تخصصی مانند: آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون‌های تیروئید، اکوگرافی میکرونی فضای اوربیتال، اسکن تیروئید و آنژیوگرافی چشم انجام دهد. 

درمان تیروئید چشمی

بسته به‌ شدت و مرحله بیماری، گزینه‌های درمانی مختلفی برای تیروئید چشمی وجود دارد. به طور کلی، زمانی که بیماری شدید شود، معمولاً برای چند روز تا چند هفته، کورتیزون تجویز می‌شود. اگر فعالیت التهابی زیاد باشد، حفره چشم نیز می‌تواند تحت درمان قرار گیرد. برای کاهش علائم، عمدتاً از مرطوب کردن منظم چشم‌ها با اشک مصنوعی (قطره‌های چشمی) استفاده می‌شود. همچنین برای درمان این بیماری می‌شود از جراحی نیز استفاده کرد.

جراحی تیروئید چشمی

جراحی‌های مختلفی برای درمان تیروئید چشمی وجود دارد که بسته به نیاز و وضعیت هر بیمار انجام می‌شوند. هر نوع جراحی برای درمان تیروئید چشمی، باید توسط پزشک متخصص و با توجه به وضعیت هر فرد مشخص شود. مشاوره با متخصص و انجام آزمایش‌های لازم قبل از تصمیم گیری برای جراحی ضروری است. برخی از انواع جراحی‌های مربوط به تیروئید چشمی عبارتند از:

• جراحی اوربیت
• جراحی عضلات چشم
• جراحی پلک
• جراحی بلفاروپلاستی

جراحی اوربیت

این جراحی برای کاهش فشار و تورم در فضای اوربیت (حفره چشم) انجام می‌شود تا چشم به موقعیت طبیعی خود بازگردد. در واقع، این جراحی برای درمان مشکلاتی مانند: ترمیم آسیب‌های شدید درون‌چشمی، ترمیم رگ‌های خونی پشت چشم، حذف تومورها و یا جراحی هایپرتروفیک انجام می‌شود. هدف اصلی این جراحی، بهتر شدن عملکرد چشم و اوربیت، حفظ و بهبود دید و برطرف کردن مشکلات ظاهری مرتبط با منطقه اوربیت است. این جراحی ممکن است برای بیمارانی که به بیماری‌های خاصی مبتلا هستند یا آسیب‌های جدی در منطقه اوربیت دارند، ضروری باشد.

جراحی عضلات چشم

جراحی عضلات چشم نوعی جراحی است که بر روی عضلات اطراف چشم انجام می‌شود. این روش، دوبینی و سایر مشکلات حرکتی چشم را رفع می‌کند. همچنین، یکی از روش‌های درمان اختلالات حرکتی چشم‌ها، هایپرتروفی و هیپوتروفی عضلات چشم به حساب می‌آید.

جراحی پلک

جراحی پلک معمولا پس از کنترل بیماری اصلی (هایپرتیروئیدی) و پایدار شدن وضعیت چشمی انجام می‌شود. پیش از انجام جراحی، بیمار معاینات و آزمایش‌های کامل چشمی و عمومی انجام می‌دهد تا میزان درگیری چشمی و سلامت کلی بیمار ارزیابی شود. بسته به وضعیت بیمار، ممکن است یک یا چند مرحله جراحی انجام شود. بیشتر عمل‌ها به صورت سرپایی و با بی‌حسی موضعی انجام می‌شوند و بهبودی معمولا ۲ الی ۴ هفته طول می‌کشد. جراحی پلک می‌تواند نتایج خوبی در بهبود ظاهر چشم‌ها و کاهش عوارض بیماری داشته باشد، اما به طور کامل بیماری را درمان نمی‌کند. لذا ممکن است پس از جراحی، درمان‌های دیگری نیز لازم باشد.

جراحی بلفاروپلاستی

جراحی بلفاروپلاستی، در واقع یک نوع جراحی است که بر روی پلک‌ها یا اطراف چشم انجام می‌شود و به منظور حذف چربی‌های اضافی، پوست‌های اضافی اطراف چشم انجام می‌شود. بلفاروپلاستی، بخشی دیگری از اقدامات درمانی برای تیروئید چشمی است. این روش معمولا بعد از کنترل بیماری اصلی (هایپرتیروئیدی) و پایدار شدن وضعیت چشمی انجام می‌گیرد. این روش جراحی به طور تخصصی برای بهبود ظاهر و عملکرد پلک‌ها در تیروئید چشمی انجام می‌شود. این جراحی باعث بازگشت پلک‌ها به محل طبیعی خود و بهبود ظاهر چشم‌ها می‌شود. در تیروئید چشمی، برآمدگی چشم‌ها باعث افتادگی و آویزان شدن پلک بالا و پایین می‌شود. بلفاروپلاستی با هدف برداشتن بافت اضافه پلک‌ها و بازگرداندن آن‌ها به وضعیت طبیعی انجام می‌گیرد. این جراحی می‌تواند به طور همزمان با سایر اقدامات درمانی تیروئید چشمی انجام شود.

چگونه از آسیب چشم در بیماری تیروئید جلوگیری کنیم؟

برای پیشگیری از بیماری تیروئید چشمی، می‌توانید اقداماتی انجام دهید که به کنترل و مدیریت بیماری کمک کنند. برای کنترل و مدیریت تیروئید و بیماری‌های مرتبط با آن، مراجعه منظم به پزشک و بررسی‌های پزشکی، اهمیت دارد. اگر دچار مشکلات تیروئید هستید، مصرف دقیق و مداوم داروهای تیروئیدی که پزشک تجویز کرده است از اهمیت بالایی برخوردار است. مصرف مواد غذایی سالم، با ارزش غذایی مناسب و حفظ وزن مناسب می‌تواند به کاهش خطر بروز بیماری تیروئید کمک کند. که در نتیجه از ابتلا به بیماری تیروئید  چشمی نیز جلوگیری می‌شود. 
استرس می‌تواند تأثیر منفی بر سلامت تیروئید و بیماری‌های مرتبط با آن داشته باشد. بنابراین، بهتر است به مدیریت استرس و استفاده از روش‌های آرامش‌بخش مثل یوگا یا مدیتیشن توجه کنید. مراقبت و پیشگیری مناسب می‌تواند به بهبود وضعیت تیروئید و جلوگیری از بروز بیماری تیروئید چشمی کمک کند.

کلام آخر 

بیماری تیروئید چشمی یکی از بیماری‌هایی است که نیاز به تشخیص و درمان به موقع دارد. همانطور که درمقاله بررسی کردیم درمان نشدن این بیماری باعث بروز برخی بیماری‌ها یا عوارض دیگر می‌شود. یکی از روش‌های اصلی درمان این بیماری بلفاروپلاستی است که توسط دکتر رجبی به بهترین شکل انجام می‌شود. معمولا برای جلوگیری از ابتلا به بیماری تیروئید چشمی، بهتر است که به صورت منظم توسط پزشک ویزیت شوید و در صورت مصرف داروهای تیروئید، این داروها را به موقع و طبق توصیه پزشک مصرف کنید.