آیا فلج بل درمان می‌شود؟

فلج بلز نوعی ضعف یا فلج ناگهانی عضلات یک طرف صورت است که ناشی از اختلال در عملکرد عصب جمجمه‌ای هفتم (عصب صورت) می‌باشد. این عصب وظایف متعددی دارد، از جمله حرکت دادن ماهیچه‌های صورت، تحریک غدد بزاقی و اشکی، تشخیص طعم‌ها توسط دو سوم جلوی زبان و کنترل عضله‌ای که در تنظیم شنوایی نقش دارد. علت دقیق فلج بلز هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است، اما شواهد نشان می‌دهد که عفونت‌های ویروسی (مانند ویروس هرپس سیمپلکس) یا اختلالات خودایمنی می‌توانند باعث التهاب و تورم عصب صورت شوند. در این مقاله به بررسی این سوال که آیا فلج بل درمان می‌شود یا خیر خواهیم پرداخت و روش‌های درمانی را نیز معرفی خواهیم کرد. 

فلج بل: فلج موقتی صورت

فلج بل یا فلج عصب صورت، یک بیماری است که باعث ضعف یا فلج ناگهانی عضلات یک طرف صورت می‌شود. گاهی اوقات هر دو طرف صورت را درگیر می‌کند. این بیماری معمولاً موقتی است و اغلب افراد طی چند هفته تا چند ماه بهبود می‌یابند. در بیشتر موارد، فلج بل به طور کامل بهبود می‌یابد. با این حال، در برخی موارد، ممکن است ضعف جزئی یا تغییرات دائمی در صورت باقی بماند. لازم است بدانید که فلج بل یک بیماری اورژانسی نیست، اما تشخیص و درمان فلج بل در زودهنگام می‌تواند به بهبود سریع‌تر کمک کند.

علائم فلج بل

فلج بل یک اختلال عصبی است که باعث ضعف عضلانی در یک طرف صورت می‌شود. این ضعف معمولاً ناگهانی شروع می‌شود و می‌تواند ترسناک باشد، اما خوشبختانه در اکثر موارد، فلج بل موقتی است و بدون درمان بهبود می‌یابد. این بیماری نیز همچون سایر بیماری‌ها، با علائمی همراه است. در این بخش از متن به معرفی برخی از علائم بیماری فلج بل می‌پردازیم: 

• افتادگی یک طرف صورت: این رایج‌ترین علامت است و ممکن است باعث شود که یک طرف صورت آویزان به نظر برسد.
• مشکل در بستن چشم: چشم آسیب دیده ممکن است به طور کامل بسته نشود. علاوه بر این فرد ممکن است نتواند به راحتی پلک بزند. این مشکل می‌تواند منجر به خشکی چشم، قرمزی و حتی عفونت شود، زیرا پلک نمی‌تواند به طور کامل از چشم محافظت کند.
• دشواری در لبخند زدن یا اخم کردن: عضلات دهان و بینی ممکن است ضعیف شده و باعث مشکلات در بیان احساسات شوند. ضعف عضلات دهان و بینی باعث می‌شود که فرد نتواند به طور طبیعی لبخند بزند، اخم کند یا سایر حالات چهره را ایجاد کند.
• تغییر در میزان اشک یا بزاق: ممکن است افزایش یا کاهش در تولید اشک یا بزاق وجود داشته باشد. اختلال در عملکرد غدد بزاقی و اشک آور می‌تواند باعث افزایش یا کاهش تولید آن‌ها شود. 
• درد پشت گوش: برخی افراد قبل یا در طول حمله فلج بل، درد در پشت گوش را تجربه می‌کنند. التهاب عصب صورت می‌تواند باعث درد در ناحیه پشت گوش شود.

علت فلج بل

علت دقیق فلج بل هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما تحقیقات نشان می‌دهد که التهاب عصب صورت، نقش اصلی را در این بیماری ایفا می‌کند. این التهاب می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد، که یکی از رایج‌ترین آن‌ها عفونت‌های ویروسی است. ویروس‌هایی مانند ویروس هرپس سیمپلکس، ویروس اپشتین بار و ویروس زونا می‌توانند به عصب صورت آسیب رسانده و باعث التهاب و تورم آن شوند.  البته در نظر داشته باشید که فلج بل می‌تواند علت‌های جانبی دیگری نیز داشته باشد. علاوه بر عفونت‌های ویروسی، عوامل دیگری نیز می‌توانند در بروز فلج بل نقش داشته باشند، از جمله:

• اختلالات سیستم ایمنی: برخی از اختلالات سیستم ایمنی می‌توانند باعث التهاب عصب صورت شوند.
• دیابت: افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض خطر ابتلا به فلج بل هستند.
• حاملگی: تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند خطر ابتلا به فلج بل را افزایش دهد.
• تروما: آسیب‌های صورت یا سر می‌تواند به عصب صورت آسیب رسانده و باعث فلج بل شود.
• تومورها: تومورهای مغزی یا غدد بزاقی نیز می‌توانند به عصب صورت فشار وارد کرده و باعث فلج بل شوند.

بیشتر بخوانید: فلج بل کودکان چیست و آیا درمان می‌شود؟

تشخیص فلج بل

تشخیص فلج بل معمولاً بر اساس معاینه فیزیکی و شرح حال بیمار صورت می‌گیرد. پزشک با بررسی ضعف عضلات صورت، مشکل در بستن چشم، تغییرات در حس چشایی و سایر علائم مشخصه، می‌تواند به تشخیص فلج بل برسد. در این بخش برخی از روش‌های تشخیصی را بررسی می‌کنیم: 

معاینه فیزیکی: پزشک با بررسی دقیق صورت بیمار، ضعف عضلات مختلف مانند عضلات پیشانی، چشم، دهان و بینی را ارزیابی می‌کند. همچنین، پزشک ممکن است از بیمار بخواهد که حرکات مختلفی مانند بالا بردن ابرو، بستن چشم‌ها و لبخند زدن را انجام دهد تا شدت ضعف عضلات را بهتر ارزیابی کند.

شرح حال بیمار: پزشک در مورد زمان شروع علائم، سرعت پیشرفت آن‌ها، درد و سایر علائم همراه با فلج بل از بیمار سوال خواهد کرد. همچنین، سابقه پزشکی بیمار، از جمله سابقه بیماری‌های ویروسی اخیر، دیابت و سایر بیماری‌های زمینه‌ای، برای تشخیص دقیق‌تر مورد بررسی قرار می‌گیرد.

تست‌های تشخیصی: در برخی موارد، برای رد کردن سایر علل احتمالی ضعف صورت، ممکن است آزمایش‌های دیگری انجام شود. این   آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:

• الکترومیوگرافی (EMG): این آزمایش فعالیت الکتریکی عضلات را اندازه‌گیری می‌کند و می‌تواند به تشخیص آسیب عصب کمک کند.
• تصویربرداری MRI یا CT: این آزمایش‌ها برای بررسی وجود تومور، عفونت یا سایر مشکلات ساختاری در مغز یا صورت انجام می‌شود.

تشخیص افتراقی: پزشک باید فلج بل را از سایر بیماری‌هایی که باعث ضعف صورت می‌شوند، مانند سکته مغزی، تومور، عفونت‌های دیگر و اختلالات عصبی دیگر، افتراق دهد.

آیا فلج بل درمان می‌شود؟

اگر علائم فلج بل کم‌تر از 48 ساعت وجود داشته باشد، پزشک ممکن است کورتیکواستروئیدی مانند پردنیزون را برای کاهش التهاب عصب تجویز کند. شروع هرچه سریع‌تر درمان با کورتیکواستروئید، احتمال بهبودی بهتر را افزایش می‌دهد. همچنین، داروهای ضد ویروسی مانند آسیکلوویر برای درمان عفونت‌های ویروسی که ممکن است باعث فلج بل شده باشند، تجویز می‌شوند. اگر چه شواهد قطعی در مورد افزایش قابل توجه میزان بهبودی با استفاده از داروهای ضد ویروسی به تنهایی وجود ندارد، اما این داروها می‌توانند به کاهش مدت زمان بیماری و پیشگیری از عود آن کمک کنند.

در مواردی که چشم به طور کامل بسته نشود، استفاده از قطره‌های چشمی و چسب چشم برای محافظت از چشم در برابر خشکی و آسیب ضروری است. فیزیوتراپی صورت نیز می‌تواند به بهبود عملکرد عضلات صورت کمک کند. پیگیری منظم توسط پزشک برای ارزیابی پیشرفت بیماری و تنظیم درمان بسیار مهم است. در نظر داشته باشید که کورتیکواستروئیدها ممکن است عوارضی مانند افزایش قند خون، افزایش فشار خون و اختلالات خواب ایجاد کنند. از این رو توصیه می‌کنیم در مورد تمام داروها و درمان‌ها، با پزشک خود مشورت کنید.

کلام آخر

هنگامی که فلج صورت جزئی باشد، اکثر افراد بدون توجه به اینکه آیا درمان می‌شود یا نه، طی چند ماه به طور کامل بهبود می‌یابند. برای تشخیص فلج بل ممکن است آزمایش‌هایی (مطالعات هدایت عصبی و الکترومیوگرافی) برای کمک به پیش‌بینی احتمال بهبودی انجام شود. برخی افراد به طور کامل بهبود نمی‌یابند. ماهیچه‌های صورت آن‌ها ممکن است ضعیف باقی بمانند و باعث کج شدن صورت شوند. در بخش‌های قبلی متن به این موضوع اشاره کردیم که تشخیص زودهنگام فلج بل می‌تواند به درمان آن کمک بسیاری کند. به گفته پروفسور محمد طاهر رجبی، تشخیص زودهنگام فلج بل و شروع درمان مناسب، نقش بسیار مهمی در بهبودی سریع و کامل بیماران دارد. بنابراین، در صورت مشاهده هرگونه علائم فلج بل، حتماً به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب انجام شود.