تومور گلیوم عصب بینایی ( تومور عصب چشم) چیست و چگونه درمان می‌شود؟

عصب بینایی مجموعه‌ای از رشته‌های عصبی است که اطلاعات تصویر را از چشم‌ها به مغز منتقل می‌کند. می‌توانید آن را با سیم برقی مقایسه کنید که اگر آسیب ببیند جریانی را منتقل نمی‌کند. مغز و سیستم عصبی ما از سلول‌های عصبی و گلیال تشکیل شده است. هنگامی که گلیا دارای نقص است و آن‌طور که باید رشد نمی‌کند و به یک تومور تبدیل می‌شود. این تومور گلیوم عصب بینایی نام دارد. در این مقاله قصد داریم تا به توضیح این بیماری و روند کامل تشخیص و درمان آن بپردازیم.

گلیوم عصب بینایی چیست؟

بر اساس داده‌های مختلف، گلیوم عصب بینایی تا 35 درصد از تمام تومورهای مدار چشم را تشکیل می‌دهد.  تومور گلیوم می‌تواند در هر ناحیه‌ای از تمام طول عصب بینایی موضعی  ایجاد شود. گلیوم عصب بینایی که در داخل چشم قرار دارد، داخل چشمی نامیده می‌شود و به چشم‌پزشکی بالینی اشاره دارد. هنگامی که تومور در ناحیه کیاسم بینایی قرار دارد، در مورد کیاسم گلیوما صحبت می‌کنند.

گلیوم عصب بینایی عمدتاً در دوران کودکی و اغلب در سال‌های اول زندگی کودک رخ می‌دهد. متأسفانه در سال‌های اخیر موارد بروز آن در افراد بالای 20 سال شدت یافته  است. در برخی موارد نیز گلیوم عصب بینایی همراه با نوروفیبروماتوز که نوعی تومور در بافت عصبی است، رخ می‌دهد.

بنا به دلایل ناشناخته، اغلب (در 75٪ موارد) گلیوم عصب بینایی قبل از 10 سالگی ایجاد می‌شود و در حدود 30٪ از بیماران این تشخیص با بیماری Recklinghausen یا نوروفیبروماتوز نوع I ترکیب می‌شود.

در برخی موارد، گلیوما عصب بینایی می‌تواند به‌عنوان بیماری ثانویه ایجاد شود. یعنی در اثر روند درمان یک بیماری بدخیم به جود بیاید.  شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد برخی از بیماری‌های ژنتیکی با تشکیل گلیوما (سندرم Li-Fraumeni، سندرم Turco، توبروس اسکلروزیس) مرتبط هستند.

علائم و نشانه‌های بالینی گلیوم عصب بینایی چیست؟

در مرحله اولیه، ممکن است هیچ علائم و نشانه‌ای از گلیوما وجود نداشته باشد. از طرفی کودکان همیشه نمی‌توانند توضیح دهند که چه چیزی آنها را آزار می‌دهد؛ بنابراین، انجام معاینات برنامه‌ریزی‌شده چشم‌پزشکی که در آن پزشک می‌تواند آسیب‌شناسی را متوجه شود، بسیار مهم است.  پیشنهاد ما به شما این است که  چکاپ سالانه چشم را جدی بگیرید اما در صورت  مشاهده هرگونه ناراحتی یا بیان مشکل بینایی از جانب کودک، سریعاً به چشم‌پزشک مراجعه کنید.

به دلیل فشرده شدن و تخریب رشته‌های عصبی، با رشد تومور، علائم زیر در بیماری گلیوم عصب بینایی ایجاد می‌شود:

• کاهش بینایی در یک یا هر دو چشم
• سردرد و حالت تهوع
• حرکات غیرارادی کره چشم (نیستاگموس)
• باریک شدن میدان‌های بینایی
• بیرون‌زدگی یا جابه‌جایی چشم به‌طرف، محدودکردن تحرک آن و بسته‌شدن ناقص پلک‌ها (اگزوفتالموس)
• تغییر راه‌رفتن، هماهنگی ضعیف (آتاکسی دهلیزی)
• خواب‌آلودگی
• تغییر در اشتها و تأخیر در رشد به دلیل اختلالات هورمونی. تومور در عصب بینایی می‌تواند سیستم غدد درون‌ریز را تحت‌تأثیر قرار دهد.

گلیوم مسیرهای بینایی می‌تواند در هر نقطه از عصب بینایی ظاهر شود.

بسته به محل، سه نوع تومور متمایز می‌شود:

داخل مداری در داخل مدار قرار دارند.

داخل جمجمه - در قسمت جمجمه عصب بینایی

گلیوماهای کیاسم - نئوپلاسم در ناحیه کیاسم بینایی

داخل مغزی، یعنی در ساختارهای مغز رشد کرده است.

از کجا متوجه شویم که تومور گلیوم عصب بینایی وجود دارد؟

برای تشخیص، یک چشم‌پزشک یا اپتومتریست، بینایی‌سنجی را انجام می‌دهد و نقص بینایی را تشخیص می‌دهد، در حین پریمتری  بررسی میدان‌های بینایی ممکن است نقاط کور در میدان بینایی پیدا شود.

با افتالموسکوپی (بررسی فوندوس) در مراحل اولیه توسعه گلیوم، تغییرات ممکن است قابل‌توجه نباشد. در مراحل بعدی، نشانه‌های بالینی آتروفی ثانویه عصب بینایی مشاهده می‌شود.

آتروفی عصب بینایی وضعیتی است که در آن عصب بینایی به طور جزئی یا کامل آسیب می‌بیند و ارتباط بین مغز و کره چشم مختل می‌شود.

این بیماری می‌تواند شبیه مننژیوم، آنژیوم، نورینوم، رتینوبلاستوما، خونریزی مداری باشد. برای تشخیص در موارد خاص نیز، به تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)، توموگرافی کامپیوتری (CT) یا رادیوگرافی هدفمند و همچنین مشاوره با متخصص غدد برای رد پرکاری تیروئید نیاز دارید.

درمان گلیوم عصب بینایی

باتوجه‌به حساسیت پرتویی بالای گلیوما، گلیوم عصب بینایی را می‌توان با پرتودرمانی، درمان کرد. در اغلب موارد، پرتودرمانی منجر به توقف رشد تومور و حتی بهبود عملکرد بینایی می‌شود. درصورتی‌که بینایی به‌شدت تحت‌تأثیر قرار گرفته باشد و یا اینکه بیمار به‌سرعت با کاهش بینایی مواجه شود، درمان جراحی باید انجام شود.

برداشتن گلیوم عصب بینایی داخل چشمی توسط انکولوژیست‌های چشم و جراحان چشم انجام می‌شود. وسعت عمل بستگی به میزان رشد تومور دارد. برداشتن گلیوم‌های کوچک با اوربیتوتومی (یک روش مخصوص جراحی چشم) و برداشتن ناحیه آسیب‌دیده عصب بینایی امکان‌پذیر است.

اگر گلیوما عصب بینایی به داخل حفره جمجمه رشد کند، در این صورت جراح مغز و اعصاب در مورد امکان درمان جراحی تصمیم‌گیری می‌کند.

توانبخشی و پیشگیری پس از درمان گلیوم عصب بینایی

 خوشبختانه  درصد درمان کودکان مبتلا به گلیوم عصب بینایی حدود 90٪ است و احتمال ازدست‌دادن کامل بینایی فقط 5٪ است. توانایی بینایی  بیمار در زمان تشخیص عامل اصلی موفقیت درمان است. معمولاً بهبود بینایی در طول درمان  رخ می‌دهد. از نظر آماری، کودکان کوچک‌تر احتمال بیشتری برای  رسیدن به بینایی بهتر پس از درمان گلیوما دارند.

اگر کودک با پرتوهای یونیزان یا دارو درمان شد، انجام درمان توانبخشی برای خلاص شدن از عواقب بیماری نیز مفید خواهد بود.

به دلیل بیماری و درمان طولانی‌مدت، کودکان بسیاری از کلاس‌های مدرسه را از دست می‌دهند و عملکردهای شناختی نیز ممکن است کاهش پیدا کند، زیرا نه‌تنها سلول‌های بدخیم آسیب می‌بینند، بلکه تمام بافت‌های بدن نیز آسیب می‌بینند. در این لحظه کودک بیش از هر زمان دیگری به حمایت و مراقبت والدین نیاز دارد. کار با یک روان‌شناس، یک توان‌بخش و همچنین انتقال موقت به مدرسه در منزل می‌تواند برای بازگرداندن کیفیت زندگی او به سطح قبلی بسیار مفید باشد.

 آیا بیماری گلیوم عصبی بینایی عود می‌کند؟

حتی باتجربه‌ترین و متخصص‌ترین پزشک نیز نمی‌تواند تضمین کند که بیماری عود نمی‌کند. به همین دلیل است که در شش ماه اول لازم است به طور مرتب به پزشک مراجعه کنید تا از روند بهبود بیماری مطمئن شوید. سپس شما باید هر شش ماه یک‌بار به مدت 2-3 سال دیگر و پس از آن  حداقل یک‌بار در سال به چشم‌پزشک مراجعه کنید.

آیا گلیوما باعث کوری می‌شود؟

خطر نابینایی در مواردی افزایش می‌یابد که تومور برای مدت طولانی نادیده گرفته شود و بیش از شش ماه روی عصب بینایی فشار بیاورد. عود می‌تواند سال‌ها بعد رخ دهد و معمولاً تومور در همان مکان ظاهر می‌شود. همه اینها به این معنی است که شما باید تمام عمر مراقب این بیماری باشید، حتی اگر بعد از درمان شکایتی وجود نداشته باشد.