ناخنک رشد ملتحمه یا غشای مخاطی است که قسمت سفید چشم فرد را روی قرنیه می‌پوشاند. قرنیه پوشش شفاف جلویی چشم است. این رشد خوش‌خیم یا غیرسرطانی اغلب به شکل یک گوه است. ناخنک معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند یا نیاز به درمان دارد، اما اگر بینایی فرد را مختل کند، می‌توان آن را برداشت. در پاسخ به سوال عمل ناخنک چشم چگونه است ابتدا باید دانست که در مراحل اولیه پیدایش ناخنک چشم, علائم بیماری بسیار خفیف است. چراکه این ضایعه به طور کامل قرنیه چشم را احاطه نکرده است. بنابراین در این مرحله مشکلی در بینایی فرد مبتلا به ناخنک چشم به وجود نمی‌آید. 

معمولاً در این مراحل فرد مبتلا، از داروهایی نظیر قطره‌ها و اشک‌های مصنوعی، پمادهای ضدالتهاب و قطره‌های استریل چشمی، در جهت کاهش التهاب و تورم عارضه استفاده می‌نماید. علاوه بر همه اینها، استفاده از کلاه لبه‌دار و عینک‌های آفتابی استاندارد می‌توانند سرعت رشد ناخنک چشم را در حد بسیار زیادی کاهش و همچنین از رسیدن اشعه فرابنفش خورشیدی جلوگیری نمایند.

اما در شرایطی که ناخنک چشم رشد چشمگیری داشته باشد و موجب ایجاد اختلال در بینایی فرد شود و یا اینکه در زیبایی و ظاهر فرد مشکلی ایجاد نماید، در این صورت با استفاده از عمل جراحی، می‌توان در جهت برداشتن عارضه ناخنک چشم و جلوگیری از عود کردن آن اقدام به عمل آورد. البته ناگفته نماند که عمل ناخنک چشم بر اساس علائم و معیارهایی نظیر: جلوگیری از رشد ناخنک بر روی قرنیه چشم، پیشرفت و بزرگ شدن ناخنک چشم، فاکتورهای خطر زا و نیز سن بیمار انجام می‌پذیرد.

به طور عمده هدف از عمل ناخنک چشم، برداشتن بافت عمقی ناخنک بر روی قرنیه چشم و همچنین ترمیم ملتحمه چشم با استفاده از بافت‌های پیوندی است. خاطر نشان می‌کنیم زمانی که عمل ناخنک چشم به درستی انجام پذیرد عود آن تا حد چشمگیری به حداقل ممکن می‌رسد.

ناخنک چشم چیست؟

ناخنک، رشد بافت همبند همراه با بافت عروقي است كه قرنيه را مورد تهاجم قرار می‌دهد. ناخنک در واقع فرايندی غيرطبيعی است كه طی آن ملتحمه (غشايي كه سفيدي چشم را می‌پوشاند) به روي قرنيه رشد مي‌كند. ناخنک می‌تواند كوچک باشد يا اين كه به اندازه‌اي رشد نمايد كه با بينايي تداخل پيدا كند. ناخنک، شایع‌ترین عارضه چشمی پس از کاتاراکت(آب مروارید)است. بافت ارغوانی رنگ مثلثی شکلی است که در روی سطح چشم، در گوشه قرنیه رشد می‌کند. بعضی از انواع آن در طی زمان رشد تدریجی دارند، در صورتی که رشد بعضی از انواع آن پس از مدتی متوقف می‌شود. به ندرت ممکن است به حدی رشد کند که جلوی مردمک چشم را بگیرد.

علت و علائم ایجاد ناخنک

علت دقیق ناخنک ناشناخته است. یک توضیح این است که قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) می تواند منجر به این رشد شود. اغلب در افرادی که در آب و هوای گرم زندگی می کنند و زمان زیادی را در فضای باز و در محیط های آفتابی یا بادخیز می گذرانند رخ می دهد. افرادی که چشم آنها به طور منظم در معرض عناصر خاصی قرار می گیرد، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند. این عناصر عبارتند از:

• گرده
• شن
• دود
• باد

ناخنک چشم خفیف‌ترین عارضه اشعه ماورای بنفش نور آفتاب است. علت دقيق آن به خوبی شناخته نشده است. اغلب در افرادی كه بسياری از وقت خود را خارج از منزل سپری مي‌كنند، به ويژه در آب و هوای آفتابی, روی می‌دهد. به نظر می‌رسد كه قرار گرفتن در معرض نور آفتاب به ويژه پرتو فرابنفش به مدت طولانی، خشكی و غبار نقش مهمی در ايجاد اين بيماری داشته باشند. عینک آفتابی باید امواج مضر نور آفتاب (ماورای بنفش) را جذب کند. امواج ماورای بنفش با طول موج کمتر از 340 برای چشم مضر است. در بعضی از مطالعات نیز شیوع ناخنک در مردان بیشتر از زنان گزارش شده که ممکن است به دلیل تماس بیشتر مردان با اشعه ماوارای بنفش نور خورشید باشد. ناخنک در کودکان نادر است. کشاورزان و کارگران ساختمانی، ماهیگیران، و افرادی که در نزدیک خط استوا زندگی می‌کنند نیز به علت حضور دائم و طولانی‌ مدت در فضاهای باز (در معرض نور آفتاب) مستعد ابتلا به این بیماری هستند.

علائم ناخنک چیست؟

ناخنک همیشه علائمی ایجاد نمی‌کند. وقتی این اتفاق می‌افتد، علائم معمولاً خفیف هستند. علائم شایع عبارتند از قرمزی، تاری دید و سوزش چشم. همچنین ممکن است احساس سوزش یا خارش داشته باشید. اگر ناخنک به اندازه‌ای بزرگ شود که قرنیه فرد را بپوشاند، می‌تواند بینایی وی را مختل کند. ناخنک ضخیم یا بزرگتر نیز می‌تواند باعث شود که احساس کنید جسم خارجی در چشم دارید. هنگامی که ناخنک دارید به دلیل ناراحتی، ممکن است نتوانید به استفاده از لنزهای تماسی ادامه دهید.

ناخنک چقدر جدی است؟

ناخنک می‌تواند منجر به اسکار شدید روی قرنیه فرد شود، اما این اتفاق نادر است. جای زخم روی قرنیه نیاز به درمان دارد زیرا می‌تواند باعث کاهش بینایی شود. برای موارد جزئی، درمان معمولاً شامل قطره یا پماد چشمی برای درمان التهاب است. در موارد جدی‌تر، درمان می‌تواند شامل برداشتن ناخنک با جراحی باشد.

چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص ناخنک بسیار ساده است. چشم پزشک ممکن است این وضعیت را براساس معاینه فیزیکی با استفاده از لامپ شکاف تشخیص دهد. این لامپ به پزشک اجازه می‌دهد تا چشم را با کمک بزرگنمایی و نور روشن ببیند. اگر پزشک نیاز به انجام آزمایشات اضافی داشته باشد، ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تست حدت بینایی. این تست شامل خواندن حروف روی نمودار چشمی است.
• توپوگرافی قرنیه این تکنیک نقشه‌برداری پزشکی برای اندازه‌گیری تغییرات انحنای قرنیه استفاده می‌شود.
• عکسبرداری. این روش شامل گرفتن عکس برای ردیابی سرعت رشد ناخنک است.

چگونه ناخنک چشم درمان می‌شود؟

ناخنک معمولاً به هیچ درمانی نیاز ندارد مگر اینکه دید فرد را مسدود کند یا باعث ناراحتی شدید شود. چشم پزشک ممکن است بخواهد گاهی اوقات چشمان فرد را بررسی کند تا ببیند آیا رشد باعث ایجاد مشکلات بینایی می‌شود یا خیر.

داروها

اگر ناخنک باعث تحریک یا قرمزی زیادی شود، پزشک ممکن است قطره‌های چشمی یا پمادهای چشمی حاوی کورتیکواستروئیدها را برای کاهش التهاب تجویز کند.

عمل جراحی ناخنک چشم

اگر قطره یا پماد چشمی باعث تسکین نشوند، پزشک ممکن است جراحی را برای برداشتن ناخنک توصیه کند. جراحی همچنین زمانی انجام می‌شود که ناخنک باعث ازدست‌دادن بینایی یا وضعیتی به نام آستیگماتیسم شود که می‌تواند منجر به تاری دید شود. همچنین اگر می‌خواهید ناخنک به دلایل زیبایی برداشته شود، می‌توانید در مورد روش‌های جراحی با پزشک خود صحبت کنید. چند خطر مرتبط با این عملیات وجود دارد. در برخی موارد، ناخنک می‌تواند پس از برداشتن با جراحی بازگردد. پس از جراحی نیز ممکن است چشم فرد خشک و تحریک شود. پزشک می‌تواند داروهایی را برای تسکین و کاهش خطر رشد ناخنک تجویز کند.

جراحی ناخنک روشی است که برای برداشتن توده‌های غیرسرطانی ملتحمه (پتریژیا) از چشم انجام می‌شود. ملتحمه بافت شفافی است که قسمت سفید چشم و داخل پلک‌ها را می‌پوشاند. برخی از موارد ناخنک علائم کمی یا بدون علامت دارند. رشد بیش از حد شدید بافت ملتحمه می تواند قرنیه را بپوشاند و بینایی شما را مختل کند.

اقدامات قبل از جراحی

جراحی ناخنک یک جراحی کم‌تهاجمی است. معمولاً بیش از 30 تا 45 دقیقه طول نمی‌کشد. پزشک به احتمال زیاد دستورالعمل‌های کلی را برای آماده شدن برای جراحی ناخنک به فرد ارائه می‌دهد. ممکن است از فرد خواسته شود که روزه بگیرد یا فقط یک وعده غذایی سبک قبل از آن بخورید. علاوه بر این، اگر از لنزهای تماسی استفاده می‌کنید، ممکن است از فرد خواسته شود که حداقل 24 ساعت قبل از عمل از لنز استفاده نکند. از آنجایی که آرام آرام خواهید داشت، پزشکان از فرد می‌خواهند که بعد از جراحی ترتیب حمل و نقل را بدهید، زیرا نمی‌توانید خودتان رانندگی کنید.

در طول جراحی ناخنک چه انتظاری باید داشت؟

روش جراحی ناخنک نسبتاً سریع و کم‌خطر است:

پزشک به فرد آرامبخش تزریق می‌کند و ناحیه چشمان وی را بی‌حس می‌کند تا از ناراحتی در حین جراحی جلوگیری کند. سپس مناطق اطراف چشم را تمیز می‌کنند. پزشک ناخنک را به همراه مقداری بافت ملتحمه مرتبط با آن برمی‌دارد. هنگامی که ناخنک برداشته شد، پزشک آن را با پیوندی از بافت غشایی مرتبط جایگزین می‌کند تا از رشد مکرر ناخنک جلوگیری کند.

بخیه در مقابل چسب

پس از برداشتن ناخنک، پزشکان از بخیه یا چسب فیبرین برای محکم کردن پیوند بافت ملتحمه در جای خود استفاده می‌کنند. هر دو روش احتمال عود ناخنک را کاهش می‌دهند. در حالی که استفاده از بخیه‌های قابل حل ممکن است به عنوان یک عمل معیار در نظر گرفته شود، می‌تواند باعث ناراحتی بیشتر بعد از جراحی شود و زمان بهبودی را برای چند هفته افزایش دهد.

از سوی دیگر، استفاده از چسب فیبرین نشان داده است که التهاب و ناراحتی را کاهش می‌دهد در حالی که زمان بهبودی را به نصف کاهش می‌دهد (در مقایسه با استفاده از بخیه). با این حال، از آنجایی که چسب فیبرین یک محصول مشتق از خون است، ممکن است خطر انتقال عفونت‌ها و بیماری‌های ویروسی را به همراه داشته باشد. استفاده از چسب فیبرین نیز می‌تواند گرانتر از انتخاب بخیه باشد.

تکنیک صلبیه برهنه

گزینه دیگر، اگرچه خطر عود ناخنک را افزایش می‌دهد، تکنیک صلبیه برهنه است. در این روش سنتی‌تر، پزشک بافت ناخنک را بدون جایگزین کردن آن با پیوند بافت برمی‌دارد. این باعث می‌شود که سفیدی زیرین چشم در معرض بهبودی خودبه‌خود قرار گیرد. در حالی که تکنیک صلبیه برهنه خطرات ناشی از بخیه یا چسب فیبرین را از بین می‌برد، سرعت رشد مجدد ناخنک و در اندازه بزرگتر زیاد است.

بهبود ناخنک 

در پایان جراحی، پزشک برای راحتی و جلوگیری از عفونت، یک چسب یا پد چشم را اعمال می‌کند. مهم است که چشمان خود را بعد از عمل مالش ندهید تا از جابجایی بافت چسبیده جلوگیری کنید. پزشک دستورالعمل‌های مراقبت‌های بعدی از جمله روش‌های تمیز کردن، آنتی‌بیوتیک‌ها و برنامه‌ریزی ویزیت‌های بعدی را در اختیار فرد قرار می‌دهد. زمان بهبودی بین چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد تا چشم فرد به طور کامل بدون علائم قرمزی یا ناراحتی بهبود یابد. اگرچه، این ممکن است به نوع تکنیک مورد استفاده در حین جراحی نیز بستگی داشته باشد.

عوارض جراحی

مانند هر عمل جراحی، خطراتی نیز وجود دارد. پس از جراحی ناخنک، احساس ناراحتی و قرمزی طبیعی است. همچنین مشاهده مقداری تاری در حین بهبودی معمول است. با این حال، اگر شروع به تجربه مشکلات بینایی، از دست دادن کامل بینایی، یا متوجه رشد مجدد ناخنک شدید، برای ملاقات با پزشک خود برنامه ریزی کنید.

مراقبت بعد از عمل ناخنک چشم

بعد از عمل ناخنک چشم به موجب پیوند بافت‌های چشمی و نیز ملتحمه و همچنین به دلیل وجود بخیه‌های چشمی ناشی از برداشتن ناخنک چشم، به مراتب قرمزی و درد و سوزی در چشم وجود دارد. در این صورت مراقبت بعد از عمل ناخنک چشم در جهت بهبودی فرد بیمار و نیز جذب بخیه‌های چشمی او، لازم و ضروری است. از جمله اقداماتی که در مراقبت بعد از عمل ناخنک چشم باید صورت پذیرد می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• استفاده مرتب از قطره‌های چشمی
• دست زدن به چشم و مالیدن آنها در اولین روزهای جراحی ممنوع می‌باشد. لذا لازم است که در این مدت تا حد بسیار زیادی مانع از انجام این کار شد.
• حمام و نظافت شخصی از روز سوم بعد از جراحی باید صورت پذیرد.
• معاینات بعد از عمل ناخنک چشم باید به طور دقیق توسط پزشک معالج انجام پذیرد.
• استفاده مدام از عینک آفتابی لازم و ضروری است.

چگونه می‌توان از ابتلا به ناخنک جلوگیری کرد؟

در صورت امکان از قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی که می‌توانند باعث ایجاد ناخنک شوند خودداری کنید. فرد می‌توانید با استفاده از عینک آفتابی یا کلاه برای محافظت از چشمان خود در برابر نور خورشید، باد و گرد و غبار از ایجاد ناخنک جلوگیری کنید. عینک آفتابی همچنین باید از اشعه ماوراء بنفش (UV) خورشید محافظت کند. اگر قبلاً ناخنک دارید، محدود کردن قرار گرفتن در معرض موارد زیر می‌تواند رشد آن را کند کند:

• باد
• گرد و خاک
• گرده
• دود
• نور خورشید

اجتناب از این شرایط همچنین می‌تواند به جلوگیری از عود ناخنک در صورت برداشتن ناخنک کمک کند.

حرف آخر

اگرچه جراحی ناخنک اغلب موثر است، اما در موارد خفیف، پزشک ممکن است نسخه‌ها و پمادها را توصیه کند. با این حال، اگر این رشدهای خوش‌خیم شروع به تأثیر بر بینایی یا کیفیت زندگی فرد کنند، به احتمال زیاد مرحله بعدی جراحی خواهد بود.